تعریف
تب حصبه از باکتری تیفی سالمونلا ناشی می‌شود. تب حصبه در کشورهای صنعتی نادر است. با این حال، همچنان تهدیدی جدی برای سلامتی در کشور های در حال توسعه باقی مانده است، به خصوص برای کودکان.
تب حصبه از طریق غذا و آب آلوده و یا از طریق تماس نزدیک با فرد آلوده پخش می‌شود. علائم و نشانه‌های بیماری معمولا شامل تب بالا، سردرد، درد شکم و یا یبوست یا اسهال است.
علایم
اغلب افراد مبتلا به تب حصبه در عرض چند روز از شروع درمان با آنتی بیوتیک بهبود پیدا می‌کنند، اگر چه تعداد کمی از آنها ممکن است به خاطر عوارض فوت کنند. واکسن تب حصبه در دسترس است، اما اثربخشی آن چندان کافی نیست. واکسن معمولا برای کسانی در نظر گرفته می‌شود که شاید در معرض بیماری قرار گرفته‌اند و یا در حال سفر به مناطقی هستند که در آن تب حصبه شایع است.
باکتری تیفی سالمونلا
علایم و نشانه‌های بیماری به احتمال زیاد به تدریج بروز می‌کنند و اغلب یک تا سه هفته پس از قرار گرفتن در معرض این بیماری ظاهر می‌شوند.
مریضی اولیه
هنگامی که علائم و نشانه‌ها ظاهر می‌شوند، با موارد زیر روبرو خواهید شد:
- تبی که با دمای کم شروع می‌شود و هر روز افزایش می‌یابد و احتمالا به بالای ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد.
- سردرد
- ضعف و خستگی
- درد عضلانی
- تعریق
- سرفه خشک
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن
- درد شکم
- اسهال یا یبوست
- راش
- ورم شدید شکم
مریضی ثانویه
اگر تحت درمان قرار نگیرید، ممکن است:
- دچار هذیان شوید
- بی‌حرکت و خسته با چشم‌هایی نیمه‌باز دراز بکشید که به آن حالت ویژه حصبه می‌گویند
علاوه بر این، عوارض تهدیدکننده اغلب در این زمان رخ می‌دهند.
در برخی افراد، علائم و نشانه‌ها ممکن است دو هفته پس از فروکش کردن تب دوباره عود کند.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
اگر شک دارید که دچار تب حصبه شده‌اید، بلافاصله به دکتر مراجعه کنید. اگر در حال مسافرت به کشوری خارجی بیمار می‌شوید، با کنسولگری ایالات متحده تماس بگیرید تا فهرستی از پزشکان موجود در آن منطقه دریافت کنید. حتی بهتر است از قبل درباره مراکز مراقبت‌های پزشکی در مناطقی که سفر می‌کنید اطلاعاتی کسب کنید، از جمله نام پزشکان، آدرس مطب و شماره تلفن.
اگر علائم و نشانه‌ها را بعد از بازگشت به خانه بروز می‌دهید، حتماً با دکتری مشورت کنید که درمورد طب مسافرت بین‌المللی و یا بیماری‌های عفونی تبحر دارد. متخصص ممکن است بتواند چنین بیماری‌هایی را زودتر از دکتری تشخیص دهد و درمان کند که با آن مناطق آشنا نیست.
تب حصبه از باکتری مهاجم سالمونلا تیفی (سالمونلا تیفی) ناشی می‌شود. اگرچه سالمونلاتیفی و باکتری مسئول سالمونلوز، نوعی عفونت روده‌ای جدی دیگر، با هم مرتبط هستند اما با هم فرق دارند.
راه سرایت دهانی مدفوعی
باکتری که باعث تب حصبه می‌شود، از طریق مواد غذایی و یا آب آلوده و گاهی از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده گسترش پیدا می‌کند. در کشورهای در حال توسعه که در آن تب حصبه بومی یا آندمیک است، اغلب موارد از آب آشامیدنی آلوده و بهداشت ضعیف ناشی می‌شود. اکثر مردم در کشورهای صنعتی در حال سفر با باکتری حصبه آلوده می‌شوند و آن را از طریق مدفوع به دیگران سرایت می‌دهند.
بدین معنا که سالمونلا تیفی در مدفوع و گاهی اوقات در ادرار افراد آلوده منتقل می‌شود. در صورتی به عفونت مبتلا می‌شوید که مواد غذایی دستپخت افراد آلوده به تب حصبه را بخورید که دست‌هایشان را پس از توالت بادقت نشسته‌اند. همچنین با آشامیدن آب آلوده به باکتری دچار عفونت خواهید شد.
ناقلین حصبه
حتی بعد از درمان با آنتی‌بیوتیک، برخی از افراد بهبود یافته از تب حصبه اغلب تا سالها همچنان پناهگاهی برای باکتری در مجاری روده و کیسه صفرا هستند. این افراد که ناقل مزمن نامیده می‌شوند، باکتری را از مدفوع بیرون می‌ریزند و می‌توانند بیماری را به دیگران انتقال دهند، با اینکه خودشان دیگر علائم و نشانه‌های بیماری را ندارند.
علایم تب حصبه
تب حصبه همچنان تهدیدی جدی در سراسر جهان محسوب می‌شود؛ به خصوص در کشورهای در حال توسعه که هر سال حدود ۲۶ میلیون نفر یا بیشتر را مبتلا می‌کند. این بیماری در هند، آسیای جنوب‌شرقی، آفریقا، جنوب آمریکا و بسیاری از مناطق دیگر بومی است.
در سراسر جهان، کودکان در معرض بیشترین خطر ابتلا به این بیماری هستند، اگر چه به طور کلی علائم خفیف‌تری نسبت به بزرگسالان دارند.
اگر در کشوری زندگی می‌کنید که تب حصبه نادر است، در شرایط زیر در معرض خطر قرار می‌گیرید:
- کار یا سفر در مناطق که تب حصبه آندمیک یا بومی است
- کار در مقام میکروبیولوژیست بالینی که به باکتری سالمونلا تیفی دست می‌زند
- تماس نزدیک با فرد مبتلا و یا کسی که به‌تازگی گرفتار تب حصبه شده باشد
- نوشیدن آب آلوده از فاضلابی که حاوی سالمونلا تیفی باشد
خونریزی یا سوراخ‌شدگی روده
جدی‌ترین عوارض ناشی از تب حصبه، خونریزی یا سوراخ‌شدگی روده است که در هفته سوم بیماری ایجاد می‌شود. روده زمانی سوراخ می‌شود که روده کوچک یا روده بزرگ دچار حفره‌ای می‌شود که محتویات روده را به داخل شکم نشت می‌دهد و باعث علائم و نشانه‌هایی مانند درد شدید شکم، تهوع، استفراغ و عفونت‌های جریان خون (سپسیس) می‌شود. این عوارض مرگبار به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز دارند.
عوارض نادر
سایر عوارض احتمالی عبارتند از:
- التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
- التهاب پوشش قلب و دریچه‌ها (اندوکاردیت)
- ذات‌الریه
- التهاب لوزالمعده (پانکراتیت)
- عفونت کلیه یا مثانه
- عفونت و التهاب غشاء و مایع اطراف مغز و نخاع (مننژیت)
- مشکلات روانی، مانند هذیان، توهم و سایکوز پارانوئید
با درمان سریع، تقریبا تمام افراد در کشورهای صنعتی از تب حصبه بهبود می‌یابند. بدون درمان، شاید عوارض این بیماری برخی افراد را زنده نگذارد.
اگر به‌تازگی از سفر خارجی به کشور بازگشته‌اید و علائم خفیف شبیه تب حصبه بروز می‌دهید، با دکتر تماس بگیرید. اگر نشانه‌های بیماری شدید بود، درخواست اورژانس کنید و یا با شماره فوریت‌های پزشکی محل خود تماس بگیرید.
در اینجا برخی اطلاعات مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید و بدانید چه انتظاراتی باید از دکتر داشته باشید.
اطلاعاتی که باید پیشاپیش جمع‌آوری کنید
- محدودیت‌های پیش از وقت ملاقات. در زمانی که ملاقات را تنظیم می‌کنید، بپرسید آیا محدودیت‌هایی وجود دارد که باید تا زمان حضور در مطب رعایت کنید. دکتر بدون آزمایش خون قادر نخواهد بود تب حصبه را تأیید کند، پس ممکن است اقداماتی را برای کاهش خطر سرایت بیماری واگیردار به دیگران توصیه کند.
- تاریخچه نشانه‌های بیماری. هر گونه علائم بیماری و مدت بروز آنها را یادداشت کنید.
- به‌تازگی قرار گرفتن در معرض منابع احتمالی عفونت. برای توصیف جزئیات سفرهای بین‌المللی خود از جمله کشورهایی که دیدن کردید و تاریخ هر کدام آماده باشید.
- سابقه پزشکی. فهرستی از اطلاعات پزشکی کلیدی خود تهیه کنید، از جمله ناراحتی‌های بالینی دیگر که برایشان در حال درمان هستید و همینطور داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید. دکتر شاید بخواهد درباره سابقه واکسیناسیون شما بداند.
- سوالاتی که باید از دکتر بپرسید. سوالات خود را پیشاپیش یادداشت کنید تا از وقت ملاقات با دکتر به بهترین نحو بهره‌مند شوید.
برای تب حصبه، برخی از سوالات احتمالی که باید از دکتر بپرسید عبارتند از:
- علل احتمالی بروز این علائم چیست؟
- چه نوع آزمون‌هایی نیاز دارم؟
- آیا روش‌های درمانی وجود دارند که به بهبود وضعیتم کمک کنند؟
- من مشکلات سلامتی دیگری دارم. چگونه می‌توانم بیماری را به بهترین شیوه مدیریت کنم؟
- فکر می‌کنید بهبودی کامل از بیماری چقدر طول بکشد؟
- چه زمانی می‌توانم به به سر کار یا مدرسه بازگردم؟
- آیا من در معرض خطر عوارض ناشی از تب حصبه قرار دارم؟
چنانچه سوالات دیگری در ذهن دارید، به هیچ وجه معطل نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: برای پاسخگویی به سوالهای آماده باشد تا زمان بیشتری برای پرداختن به نکاتی که در نظر دارید باقی بماند. دکتر شاید بپرسد:
- نشانه‌های بیماری‌تان چیست و چه زمانی شروع شدند؟
- آیا نشانه‌های بیماری بهتر شده‌اند یا بدتر؟
- آیا نشانه‌های بیماری مدتی بهتر شدند و سپس دوباره برگشتند؟
- آیا به‌تازگی در خارج از کشور سفر کرده‌اید؟ کجا؟
- آیا قبل از سفر واکسن هایتان را به‌روزرسانی کردید؟
- آیا در حال حاضر برای ناراحتی بالینی دیگری تحت درمان قرار دارید؟
- آیا در حال حاضر داروهای خاصی مصرف می‌کنید؟
سابقه پزشکی و سفر
دکتر به احتمال زیاد بر اساس نشانه‌های بیماری و تاریخچه پزشکی و سفر به وجود تب حصبه گمان می‌برد. اما تشخیص معمولا با شناسایی سالمونلا تیفی در نمونه کاشت خون و یا دیگر مایعات بدن یا بافت تایید خواهد شد.
مایعات بدن یا کشت بافت
برای کشت، نمونه کوچکی از خون، مدفوع، ادرار یا مغز استخوان در محیط کشت خاصی گذاشته می‌شود تا باکتری رشد کند. محیط کشت در زیر میکروسکوپ برای حضور باکتری حصبه بررسی می‌شود. کشت مغز استخوان اغلب حساس‌ترین تست تشخیصی برای باکتری سالمونلاتیفی محسوب می‌شود.
پیشگیری از ابتلای تب حصبه
درمان
اگرچه انجام تست کشت، تکیه‌گاه اصلی برای تشخیص بیماری است، ولی در برخی موارد تست‌های دیگر ممکن است به منظور تأیید عفونت تب حصبه انجام شوند، از جمله آزمونی برای تشخیص آنتی‌بادی باکتری تیفوئید در خون یا آزمایشی که DNA حصبه را در خون شناسایی می‌کند.
درمان آنتی‌بیوتیکی تنها روش موثر برای تب حصبه است.
آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی رایج
- سیپروفلوکساسین (CIPRO). در ایالات متحده، پزشکان اغلب این دارو را برای بالغین غیرباردار تجویز می‌کند.
- سفتریاکسون. این آنتی‌بیوتیک تزریقی در واقع جایگزینی برای افرادی است که با سیپروفلوکساسین سازگاری ندارند؛ مانند کودکان.
این داروها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند و مصرف طولانی‌مدت می‌تواند به بروز سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک باکتری منجر شود.
مشکلات مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک
در گذشته، داروی انتخابی کلرآمفنیکول بود. با این حال، پزشکان به دلیل عوارض جانبی، میزان بالای وخامت سلامتی پس از دوره درمان (عود) و مقاومت باکتریایی گسترده، معمولا دیگر از آن استفاده نمی‌کنند.
در واقع، وجود باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک؛ مشکلی روبه‌رشد در درمان تب حصبه محسوب می‌شود، به خصوص در کشورهای در حال توسعه. در سال‌های اخیر ثابت شده که سالمونلا تیفی در برابر تری‌متوپریم سولفامتوکسازول و آمپی‌سیلین نیز مقاوم شده است.
شیوه‌های درمانی دیگر
درمان‌های دیگر عبارتند از:
- نوشیدن مایعات. این کار از کم‌آبی بدن ناشی از تب طولانی‌مدت و اسهال جلوگیری می‌کند. اگر بدن‌تان به شدت آب از دست دهد، شاید به دریافت مایعات از طریق ورید (به صورت داخل‌وریدی) نیاز پیدا کنید.
- جراحی. اگر روده سوراخ شود، برای ترمیم آن به جراحی نیاز خواهید داشت.
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، رسیدن به اهداف بهداشت عمومی که به پیشگیری و مهار تب حصبه کمک می‌کنند به مراتب دشوارتر است؛ مانند تأمین آب آشامیدنی سالم، بهبود بهداشت و مراقبت‌های پزشکی مناسب. به همین دلیل، برخی از کارشناسان بر این باورند که واکسیناسیونِ جمعیت‌های در معرض خطر بالا، بهترین راه برای مهار تب حصبه است.
واکسن در صورتی توصیه می‌شود که در حال سفر به مناطقی با خطر بالای ابتلا به تب حصبه هستید.
واکسن
دو نوع واکسن در دسترس است.
- یکی با دوز واحد حداقل یک هفته قبل از سفر تزریق می‌شود.
- دیگری به صورت خوراکی در چهار کپسول هر کدام یک روز در میان مصرف می‌شود.
هیچ کدام از این واکسن‌ها ۱۰۰ درصد موثر نیستند، بلکه هر دو به تکرار ایمنی‌سازی نیاز دارند، چون اثر واکسن به مرور زمان کاهش می‌یابد.
از آنجا که واکسن حفاظت کامل فراهم نمی‌کند، این دستورالعمل را در هنگام سفر به مناطق پرخطر دنبال کنید:
- دست‌هایتان را بشویید. شستن دستها بطور مکرر در آب گرم و صابون بهترین راه برای مهار عفونت است. دستها را قبل از غذا خوردن و یا آماده کردن غذا و بعد از استفاده از توالت بشویید. با خودتان ضدعفونی‌کننده الکلی برای پاک کردن دستها ببرید، چون شاید همه جا آب در دسترس نباشد.
- از نوشیدن آب تصفیه‌نشده اجتناب کنید. آب آشامیدنی آلوده، مشکل خاص مناطقی است که تب حصبه آندمیک شده است. به همین دلیل، تنها آب بطری یا کنسرو و یا بطری گازدار نوشابه، شراب و آبجو بنوشید. آب بطری‌های گازدار امن‌تر از آب بطری عادی است.
نوشیدنی‌هایی سفارش دهید که یخ نداشته باشد. برای مسواک زدن دندان‌ها از آب بطری استفاده کنید و تا جایی که امکان دارد آب را زیر دوش قورت ندهید. از میوه‌ها و سبزیجات خام اجتناب کنید. از آنجا که مواد خام ممکن است در آب ناسالم شسته شده باشند، از میوه‌ها و سبزیجات که نمی‌توانید پوست بکنید، به خصوص کاهو، اجتناب کنید. برای آنکه تغذیه کاملا امن باشد، شاید بهتر باشد کلاً از غذاهای خام پرهیز کنید.
- غذاهای گرم را انتخاب نمایید. از مواد غذایی که در دمای اتاق نگهداری و یا مصرف می‌شوند اجتناب کنید. غذاهای بخارپز بهترین گزینه هستند. اگرچه هیچ تضمینی وجود ندارد که وعده‌های غذایی در بهترین رستوران‌ها بی‌خطر هستند ولی بهتر است مواد غذایی را از فروشندگان خیابانی نخرید، چون با احتمال بیشتری آلوده هستند.
از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری کنید
اگر در حال بهبودی از تب حصبه هستید، این اقدامات به حفظ سلامت دیگران کمک خواهد کرد:
- آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. دستورالعمل دکتر را برای مصرف آنتی‌بیوتیک دنبال کنید و مطمئن شوید که کل دارو های نسخه را مصرف می‌کنید.
- دستان‌تان را بشویید. این مهم‌ترین کاری است که می‌توانید برای پیشگیری از گسترش عفونت به دیگران انجام دهید. از آب گرم و صابوندار استفاده کنید و دستها را به طور کامل برای حداقل ۳۰ ثانیه به‌هم بسایید، به خصوص قبل از غذا خوردن و پس از استفاده از توالت.
اجتناب از دست زدن به مواد غذایی. تا زمانی که دکتر می‌گوید دیگر بیماری را سرایت نمی‌دهید، از آماده کردن غذا برای دیگران اجتناب کنید. اگر در صنعت خدمات مواد غذایی یا مرکز مراقبت‌های بهداشتی کار می‌کنید، اجازه ندارید به سر کار بازگردید، مگر اینکه آزمایشات نشان دهد که دیگر باکتری حصبه را انتقال نمی‌دهید.
