تعریف
شب‌ادراری یا خیس کردن تختخواب به هیچ وجه نشانه‌ای از آموزش غلط توالت رفتن نیست. ملافه‌ها و لباس خواب خیس صحنه‌ای آشنا در بسیاری از خانه‌هاست. اما ناامید نشوید. این فقط بخش طبیعی از رشد کودک است. از خیس کردن رختخواب با نام‌های بی‌اختیاری شبانه و یا شب‌ادراری هم یاد می‌شود. به طور کلی، شب‌ادراری قبل از سن ۷ سالگی نباید نگران‌کننده باشد. در این سن، کودک هنوز در حال رشد است و نمی‌تواند مثانه‌اش را شب‌ها کنترل کند.
اگر خیس کردن رختخواب ادامه‌دار گردد، مشکل را با صبر و درک درمان کنید. آموزش مثانه، زنگ‌های هشدار رطوبت و یا داروها شاید برای کاهش شب‌ادراری مفید باشند.
خیس کردن رختخواب در واقع ادرار غیرارادی هنگام خواب پس از سنی است که در آن خشک ماندن لباس‌ها در شب انتظاری منطقی از کودک خواهد بود.
بیشتر بچه‌ها تا سن ۵ سالگی به طور کامل آموزش توالت می‌بینند، اما واقعا هیچ تاریخ مشخصی برای رسیدن به کنترل کامل مثانه وجود ندارد. بین سنین ۵ و ۷ سالگی، خیس کردن رختخواب برخی از کودکان همچنان دردسرساز باقی می‌ماند. پس از ۷ سالگی، تعداد کمی از کودکان هنوز جایشان را خیس می‌کنند.
شب ادراری در کودکان
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
بیشتر بچه‌ها در سنین بالاتر از شب‌ادراری رها می‌شوند، اما بعضی‌ها به کمی کمک نیاز دارند. در موارد دیگر، خیس کردن رختخواب ممکن است نشانه‌ای از نوعی بیماری زمینه‌ای باشدکه نیاز به توجه پزشکی دارد.
در صورتی با دکتر فرزندتان مشورت کنید که:
- کودک‌تان هنوز هم رختخوابش را پس از سن ۷ سالگی خیس می‌کند
- فرزندتان پس از چند ماه یا بیشتر خوابیدن بدون مشکل دوباره شروع به شب‌ادراری می‌کند
- خیس کردن رختخواب با ادرار دردناک، تشنگی غیرمعمول، ادرار صورتی یا قرمز، مدفوع سفت و یا خروپف همراه می‌شود
هیچ کس به درستی نمی‌داند چه عاملی باعث شب‌ادراری می‌شود، اما عوامل مختلفی نقش دارند:
مثانه کوچک. مثانه فرزندتان شاید به اندازه کافی برای نگه داشتن ادرار در طول شب رشد نکرده باشد.
ناتوانی در تشخیص مثانه پُر. اگر اعصابی که مثانه را کنترل می‌کند آهسته به بلوغ برسد، مثانه پُر نمی‌تواند کودک‌تان را بیدار کند؛ به خصوص اگر فرزندتان خواب عمیقی داشته باشد.
عدم تعادل هورمونی: در دوران کودکی، بعضی از بچه‌ها به اندازه کافی هورمون ضدادرار (ADH) تولید نمی‌کنند تا از میران تولید ادرار شبانه کاسته شود.
استرس: حوادث استرس‌زا – مانند به دنیا آمدن برادر یا خواهر تازه، شروع مدرسه جدید و یا خوابیدن دور از خانه – ممکن است آغازگر شب‌ادراری باشند.
عفونت مجاری ادراری: این عفونت می‌تواند کنترل ادرار را برای کودک دشوار کند. علائم و نشانه‌های احتمالی شامل خیس کردن رختخواب، حوادث روز، تکرر ادرار، ادرار قرمز یا صورتی و درد در هنگام ادرار.
آپنه خواب: گاهی خیس کردن رختخواب نشانه‌ای از آپنه انسدادی خواب است، وضعیتی که در آن تنفس کودک در طول خواب قطع می‌شود که اغلب ناشی از لوزه ملتهب یا بزرگ یا آدنوئید است. سایر علائم و نشانه‌های احتمالی شامل خروپف، عفونتهای مکرر گوش و سینوسی، گلودرد، یا خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود.
دیابت: برای کودکی که معمولا شب‌ها خشک می‌ماند، خیس کردن رختخواب ممکن است اولین نشانه‌ی دیابت باشد. سایر علائم و نشانه‌های احتمالی شامل دفع مقدار زیادی ادرار در یک بار، افزایش تشنگی، خستگی و کاهش وزن با وجود اشتهای خوب.
یبوست مزمن: برای کنترل ادرار و مدفوع، عضلات یکسانی درگیر هستند. هنگامی که یبوست بلندمدت باشد، این عضلات ناکارآمد می‌شوند و شب‌ادراری بوجود می‌آورند.
مشکل ساختاری در دستگاه ادراری یا سیستم عصبی: به ندرت، خیس کردن رختخواب به نقصی در سیستم عصبی کودک یا سیستم ادراری ارتباط دارد.
عوامل خطر
عوامل متعددی با افزایش خطر ابتلا به شب‌ادراری مرتبط است، از جمله:
مرد بودن: خیس کردن رختخواب می‌تواند برای هر کسی پیش آید، اما در پسران دو برابر دختران شایع است.
سابقه خانوادگی: اگر یک یا هر دو والد در دوران بچگی شب‌ادراری داشته باشند، کودک‌شان نیز به احتمال بیشتری با خیس کردن رتختخواب روبرو خواهد شد.
نقص توجه/بیش فعالی (ADHD): شب‌ادراری در کودکانی که نقص توجه/بیش فعالی دارند شایع‌تر است.
اگرچه شب‌ادراری ملال‌آور می‌شود، اما چنین رخدادی بدون علت فیزیکی هیچ خطر بهداشتی بوجود نمی‌آورد. با این حال، خیس کردن رختخواب می‌تواند مسائل خاصی را برای فرزندتان ایجاد کنید، از جمله:
- احساس گناه و خجالت، که می‌تواند به عزت‌نفس پایین منجر شود
- از دست دادن فرصت‌ها برای فعالیتهای اجتماعی مانند شب در مهمانی خوابیدن و ماندن در اردوگاه
- بثورات در قسمت پایین بدن و ناحیه تناسلی کودک؛ به خصوص اگر فرزندتان در لباسهای خیس بخوابد
به احتمال زیاد ابتدا به دکتر اطفال مراجعه خواهید کرد. با این حال، وی ممکن است شما را به دکتر متخصص در اختلالات ادراری (اورولوژیست کودکان یا نفرولوژیست) معرفی کند. در اینجا برخی اطلاعات مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید و بدانید چه انتظاراتی باید از دکتر داشته باشید.
آپنه خواب و شب ادراری
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
قبل از ملاقات در مطب، فهرستی تهیه کنید که شامل موارد زیر می‌شود:
علایم و نشانه‌ها، از جمله هر نوعی که به نظر می‌رسد ربطی به خیس کردن رختخواب نداشته باشد. یادداشت کردن زمان‌هایی که فرزندتان به دستشویی می‌رود. توجه داشته باشید کودک‌تان چه زمان به توالت می‌رود و اینکه آیا برای ادرار کردن احساس فوریت می‌کند یا خیر. همچنین توجه داشته باشید فرزندتان چه مقدار مایعات می‌نوشد، به خصوص بعد از شام.
اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، از جمله استرس عمده یا هر گونه تغییر اخیر در زندگی. تمام داروها، ویتامینها و سایر مکمل‌هایی که فرزندتان مصرف می‌کند همراه با دوز هر کدام. سوالاتی که باید از دکتر فرزندتان بپرسید تا از وقت ملاقات بیشترین بهره را ببرید.
برای شب‌ادراری، برخی از سوالات اساسی که باید از دکتر پرسید عبارتند از:
- چه عاملی باعث شب‌ادراری فرزندم می‌شود؟
- در چه سنی این شب‌ادراری تمام خواهد شد؟
- چه شیوه‌های درمانی موجود هستند و کدام را توصیه می‌کنید؟
- آیا عوارض جانبی وجود دارد؟
- آیا شیوه‌های جایگزین برای پیشنهاد اولیه شما وجود دارد؟
- آیا فرزندم باید از محدودیت‌های نوشیدنی خاصی پیروی کند؟
- آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری در این باره وجود دارد که مطالعه کنم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
در طول ملاقات پزشکی، از پرسیدن هیچ سوالی دریغ نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: برای پاسخگویی به سوالهای آماده باشد تا زمان بیشتری برای پرداختن به نکاتی که در نظر دارید باقی بماند. دکتر شاید بپرسد:
- آیا سابقه خانوادگی برای شب‌ادراری دارید؟
- آیا فرزندتان همیشه رختخوابش را خیس می‌کند و یا به تازگی شروع شده است؟
- فرزندتان هر چند وقت یکبار رختخوابش را خیس می‌کند؟
- آیا دوره‌های زمانی وجود دارد که فرزندتان شب‌ادراری ندارد؟
- آیا فرزندتان در طول روز خشک می‌ماند؟
- آیا کودک‌تان دچار حوادث مربوط به توالت شده است؟
- آیا فرزندتان از درد و یا علائم دیگر هنگام دفع ادرار شکایت می‌کند؟
- آیا کودک‌تان با تغییرات بزرگ در زندگی و یا تنش‌های دیگر مواجهه شده است؟
- اگر از همسرتان جدا شده‌اید یا طلاق گرفته‌اید، آیا فرزندتان بطور متناوب در خانه هر دو زندگی می‌کند و آیا این خیس کردن رختخواب همه جا رخ می‌دهد؟
کودک‌تان به معاینه فیزیکی نیاز خواهد داشت. بسته به شرایط، دکتر ممکن است توصیه موارد زیر را توصیه کند:
- آزمایش ادرار برای بررسی علایم عفونت یا دیابت
- اشعه ایکس و یا آزمایشهای تصویربرداری دیگر از کلیه یا مثانه، اگر دکتر گمان کند که مشکل ساختاری و یا یکی دیگر از نگرانی‌های بهداشتی در دستگاه ادراری کودک‌تان وجود دارد
- انواع دیگر آزمون‌ها و ارزیابی، اگر به سایر مسائل بهداشتی مشکوک شود
- بیشتر بچه‌ها در سنین بالاتر خودبه‌خود از شب‌ادراری خلاص می‌شوند. اگر سابقه خانوادگی برای شب‌ادراری وجود داشته باشد، کودک‌تان احتمالا خیس کردن رختخواب را حدوداً در همان سنی که پدر و مادر تجربه کردند، شب‌ادراری را ترک خواهد کرد.
اگر فرزندتان به خاطر گهگاهی خیس کردن رختخوابش چندان ناراحت یا خجالت‌زده نمی‌شود، داروهای سنتی خانگی شاید مفید باشند. با این حال، اگر معلم مدرسه ابتدایی در مورد شب‌ادراری دانش‌آموزان در طول یک شب خوابیدن در اردوگاه وحشت‌زده باشد، شاید انگیزه بیشتری برای درمانهای اضافی داشته باشد. انگیزه کودک و والدین می‌تواند بر انتخاب شیوه درمان و میزان موفقیت آن تاثیر بگذارد.
اگر علل شب ادراری، مانند یبوست یا آپنه خواب اساسی مشخص شود، باید قبل از شروع درمانهای دیگر رسیدگی شوند.
هشدارهای رطوبت
هشدارهای رطوبت
این دستگاه‌های کوچک باطری‌خور که بدون نسخه در اکثر داروخانه‌ها موجود هستند، به یک پد حساس به رطوبت برروی لباس خواب و یا ملافه فرزندتان وصل می‌شوند. وقتی پد کمی رطوبت حس کند، زنگ هشدار به صدا درمی‌آید.
در حالت ایده‌آل، زنگ رطوبت درست زمانی که فرزندتان شروع به ادرار می‌کند به صدا درمی‌آید تا وی بیدار شود، جریان ادرار را قطع کند و به توالت برود. اگر فرزندتان خواب سنگینی دارد، شاید به شخص دیگری برای شنیدن زنگ هشدار و بیدار کردن کودک نیاز باشد.
اگر زنگ رطوبت را امتحان می‌کنید، باید مدتی صبر کنید تا اثرش را ببینید. حداقل دو هفته طول می‌کشد تا پاسخ مثبتی بگیرید و تا ۱۶ هفته برای رسیدن به خواب راحت و خشک شبانه. زنگ هشدار رطوبت برای بسیاری از کودکان موثر است، عوارض جانبی کمی دارد و ممکن است راه‌حل بلندمدت بهتری نسبت به درمان دارویی فراهم کند. این دستگاه‌ها معمولا تحت پوشش بیمه نیستند.
داروها
به عنوان آخرین چاره، دکتر فرزندتان ممکن است داروهایی برای جلوگیری از خیس کردن رختخواب تجویز کند. انواع خاصی از داروها می‌توانند:
تولید ادرار شبانه را آهسته کنند. دسموپرسین (DDAVP، غیره) سطح هورمون طبیعی (هورمون ضدادرار، و یا ADH) که بدن را وادار به تولید ادرار کمتر در شب می‌کند افزایش می‌دهد. اما نوشیدن بیش از حد مایعات همراه با دارو می‌تواند به مشکلات کمبود سدیم در خون و احتمال تشنج منجر شود. بنابراین نوشیدن تنها ۲۳۷ میلی‌لیتر مایعات همراه و بعد از دارو توصیه می‌شود. اگر فرزندتان سردرد، استفراغ و یا حالت تهوع دارد، این دارو را به وی ندهید. دسموپرسین همچنین ممکن است در بازه کوتاه‌مدت مانند رفتن به اردو مصرف شود.
بنابر اداره غذا و دارو، فرمولاسیون اسپری بینی دسموپرسین (DDAVP اسپری بینی، DDAVP لوله بینی، غیره) به دلیل خطر عوارض جانبی جدی دیگر برای درمان شب‌ادراری توصیه نمی‌شود.
مثانه را آرام کنید. اگر فرزندتان مثانه کوچکی دارد، داروی آنتی‌کولینرژیک از قبیل اکسی‌بوتینین (Ditropan XL) ممکن است به کاهش انقباضات مثانه کمک کند و ظرفیت مثانه را افزایش دهد. این دارو معمولا در ترکیب با داروهای دیگر مصرف می‌شود و به طور کلی تنها زمانی توصیه می‌گردد که درمانهای دیگر شکست خورده باشند.
گاهی ترکیبی از داروها موثر است. با این حال، هیچ تضمینی وجود ندارد که دارو بتوانند مشکل را درمان کنند. خیس کردن رختخواب معمولا هنگامی از سر گرفته می‌شود که دارو متوقف شود.
در اینجا می‌توانید تغییرات مفیدی در منزل صورت دهید:
مقدار نوشیدنی‌هایی که کودک‌تان در شب می‌خورد محدود کنید. بسیار مهم است که مایعات به اندازه کافی مصرف شود، بنابراین نیازی نیست مقدار نوشیدنی‌هایی که کودک‌تان در طول روز می‌خورد محدود کنید. با این حال، کودک را به نوشیدن مایعات در صبح و اوایل بعد از ظهر تشویق کنید، چون از تشنگی در شب می‌کاهد. اما در صورتی نوشیدن مایعات در غروب را محدود نکنید که فرزندتان در تمرینهای ورزشی و یا بازی شرکت می‌کند.
از نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی کافئین اجتناب کنید. نوشابه‌های حاوی کافئین در هیچ زمانی از روز برای کودکان توصیه نمی‌شود. از آنجا که کافئین ممکن است مثانه را تحریک کند، به خصوص در شب نباید مصرف شود.
تشویق به دفع ادرار دو بار قبل از خواب: دو دفعه رفتن به توالت برای تخلیه ادرار یکبار پیش از زمان خواب انجام می‌شود و دیگری درست قبل از به خواب رفتن. به کودک یادآوری کنید که در صورت نیاز اشکالی ندارد در طول شب به توالت برود. چراغ‌های شبانه‌ی کوچک نصب کنید تا کودک به راحتی راه بین اتاق‌خواب تا دستشویی را پیدا کند.
تشویق به رفتن به توالت به طور منظم در طول روز: در طول روز و شب، به کودک پیشنهاد دهید که هر دو ساعت یکبار یا بیشتر برای دفع ادرار به توالت برود و یا حداقل با فاصله‌ای کافی که از احساس اضطرار شدید جلوگیری شود.
درمان یبوست: اگر یبوست به مشکلی برای کودک تبدیل شده باشد، دکتر شاید نرم‌کننده مدفوع توصیه کند.
جلوگیری از بثورات: برای جلوگیری از بثورات ناشی از خیسی زیرشلواری، به کودک کمک کنید قسمت پایینی ناحیه تناسلی‌اش را هر روز صبح بشوید. همچنین شاید بهتر باشد ناحیه بثورات را در زمان خواب کمی پماد یا کرم محافظ بمالید. از متخصص اطفال درباره محصولات دارویی مناسب بپرسید.
برخی از افراد دوست دارند طب جایگزین را برای درمان شب‌ادراری امتحان کنند. طب جایگزین به بهره‌گیری از روشهای سنتی به جای طب مرسوم می‌گویند. دیگران ممکن است بخواهند طب مکمل را امتحان کنند؛ یعنی رویکردی غیرمتعارف که همراه با طب مرسوم برای درمان شب‌ادراری اتخاذ می‌شود.
شب ادراری در کودکان مبتلا به اختلالات تمرکزی و بیش فعالی
چندین شیوه درمان، مانند هیپنوتیزم و طب سوزنی، شواهد محدودی از اثربخشی نشان داده‌اند و بقیه هیچ شواهدی برای پشتیبانی از کاربرد اثربخش نداشته‌اند.
هیپنوتیزم: کارآزمایی‌های بالینی کوچک برروی هیپنوتیزم همراه با پیشنهاد بیدار شدن از خواب در بستری خشک و یا رفتن به توالت در شب دریافتند که این نوع درمان ممکن است به برخی از کودکان در جلوگیری از شب‌ادراری کمک کند، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
طب سوزنی: این شیوه درمان شامل قرار دادن و دستکاری سوزن‌هایی می‌شود که در نقاط مختلف بدن فرو رفته‌اند. طب سوزنی ممکن است برای برخی از کودکان موثر باشد، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
رژیم غذایی: برخی از مردم بر این باورند که غذاهای خاصی بر عملکرد مثانه تاثیر می‌گذارند و حذف این مواد غذایی از رژیم می‌تواند شب‌ادراری را کاهش دهد. شواهد نامطمئن هستند و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
درمان کایروپراکتیک: در شیوه درمان کایروپراکتیک، عقیده بر این است که اگر ستون فقرات از محور اصلی خارج شده باشد، عملکرد طبیعی بدن تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. با این حال، شواهد کمی در مورد کاربرد درمان کایروپراکتیک برای درمان شب‌ادراری وجود دارد.
هومیوپاتی و گیاهان دارویی: اگر چه برخی افراد به مصرف داروهای هومیوپاتی و محصولات گیاهی گرایش پیدا می‌کنند، اما اثربخشی هیچ یک از اینها در آزمایشات بالینی ثابت نشده است.
قبل از شروع هر گونه طب مکمل و جایگزین، حتماً با دکتر فرزندتان صحبت کنید. اگر رویکرد غیرمتعارفی را انتخاب می‌کنید، از دکتر بپرسید آیا برای فرزندتان امن و مطمئن است تا مبادا با داروهایی که می‌خورد تداخل پیدا کند.
کودکان رختخواب را خیس نمی‌کنند که پدر و مادرشان را اذیت کنند. همانطور که کودک را برای غلبه بر شب‌ادراری هدایت می‌کنید، بردبار باشید.
احساسات فرزندتان را درک کنید. اگر فرزندتان دچار اضطراب شده، تشویقش کنید احساساتش را ابراز کند. چنانچه کودک به خاطر حوادث استرس‌زا دچار اضطراب شده، حمایت و تشویقش کنید. هنگامی که کودک احساس آرامش و امنیت می‌کند، خیس کردن رختخواب به‌زودی فراموش می‌شود. در صورت نیاز، در مورد استراتژی‌های دیگر برای مقابله با استرس با دکتر صحبت کنید.
برای پاکسازیِ آسان رخت‌ها برنامه‌ریزی کنید. تشک کودک را با رویه پلاستیکی بپوشانید. لباس زیر ضخیم و جاذب در شب تنش کنید تا ادرار را نگه دارد. ملافه، پارچه و لباس خواب اضافی دم دست بگذارید. با این حال، از استفاده طولانی‌مدت پوشک یکبار مصرف و لباس زیر بنددار پرهیز کنید.
روی کمک فرزندتان حساب باز کنید. شاید کودک‌تان بتواند لباسهای زیرش را آب بکشد و یا آنها را در ظرف مخصوص شستشو بگذارد. مسئولیت‌پذیری در قبال خیس کردن رختخواب ممکن است به کودک کمک کند شب‌ادراری را بیشتر کنترل کند.
تلاش ها را جشن بگیرید. خیس کردن رختخواب غیرارادی است، پس منطقی نیست که کودک را به خاطر خیس کردن مجازات کنید یا به خاطر خشک ماندن پاداش دهید. در عوض، کودک را برای پیروی از برنامه معمول خواب و کمک به تمیز کردن رختخواب پس از شب‌ادراری ستایش کنید. در صورتی از کارتهای آفرین استفاده کنید که فکر می‌کنید در فرزندتان انگیزه ایجاد می‌کند.
از طریق اطمینان‌بخشی، پشتیبانی و درک، کودک می‌تواند به شبهای بدون خیس کردن اُمیدوار شود.
