تعریف
تب خال که تاول ناشی از تب نیز نامیده می شود، نوعی عفونت شایع ویروسی به شمار می‌رود و تاول‌های بسیار ریز پُر از مایع در داخل و اطراف لب بروز می‌کنند. این تاول‌ها اغلب به صورت تکه‌هایی جداگانه گردهم می‌آیند. پس از آنکه تاول می‌ترکد، برروی زخم ناشی از آن پوسته‌ای تشکیل می‌شود. تب خال معمولا ظرف دو تا چهار هفته بدون اینکه زخمی به جا بگذارد التیام می‌یابد.
تب خال از طریق تماس نزدیک مانند بوسیدن از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. عامل این بیماری در واقع ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) است که رابطه نزدیکی با تبخال تناسلی (HSV-2) دارد. هر دوی این ویروس‌ها می‌توانند دهان یا ناحیه تناسلی را تحت تاثیر قرار دهند و از طریق رابطه جنسی دهانی به دیگران سرایت پیدا کنند. تب خال مسری هست حتی اگر قابل مشاهده نباشد.
هیچ درمانی برای عفونت HSV وجود ندارد و تاول ممکن است عود کند. داروهای ضدویروس می‌توانند به التیام سریع‌ترِ زخم‌ها کمک کنند و تعداد بروز آنها را کاهش دهند.
تب خال روی لب
زخم‌های تب خال معمولا چند مرحله را طی می‌کنند:
- سوزن‌سوزن شدن و خارش: بسیاری از افراد تا یک روز یا بیشتر در اطراف لب‌هایشان احساس خارش، سوزش یا سوزن‌سوزن می‌کنند تا اینکه لکه‌ای کوچک، سفت و دردناک بروز می‌کند و تاول‌ها می‌ترکند.
- تاول‌ها: تاول‌های کوچک پر از مایع معمولا در امتداد مرزی پاره می‌شوند که در آن حاشیه خارجی لب‌ها با پوست برخورد می‌کند. تب خال ها همچنین در اطراف بینی و یا بر روی گونه‌ها رخ می‌دهند.
- تراوش و دلمه: تاول‌های کوچک ممکن است باهم ادغام شوند و سپس بترکند، آنوقت زخم‌های باز و کم‌عمقی به جا می‌ماند که مایع تراوش می‌کنند و بعد پوسته تشکیل می‌دهند.
علایم
علایم و نشانه‌ها بسته به اینکه آیا اولین بارتان است دچار این وضعیت می‌شوید یا بیماری عود کرده، متفاوت هستند. در واقع می‌توانند چند روز طول بکشند. تاول‌ها برای بهبودی کامل دو تا چهار هفته وقت می‌برند. عود بیماری معمولا هر دفعه در همان نقطه بروز می‌کند و خفیف‌تر از اولین بار است.
در طول شیوع بیماری برای اولین بار، برخی افراد با علائم زیر نیز روبرو می‌شوند:
- تب
- لثه پوسیده دردناک
- گلو درد
- سردرد
- درد عضلانی
- تورم غدد لنفاوی
تبخال ممکن است در کودکان زیر ۵ سال داخل دهان بروز کند و ضایعات پوستی آن معمولا با زخم‌های دهانی اشتباه گرفته می‌شوند. زخم‌های دهانی تنها شامل غشای مخاطی هستند و از ویروس هرپس سیمپلکس ناشی نمی‌شوند.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
تبخال به طور کلی بدون درمان برطرف می‌شود. در شرایط زیر به دکتر مراجعه کنید:
- سیستم ایمنی ضعیف دارید
- تب خال در عرض دو هفته بهبود نمی‌یابد
- علایم شدید هستند
- تب خال ها بطور مکرر عود می‌کنند
- چشم‌هایتان به طرز آزارنده‌ای می‌خارند
تب خال از گونه‌های خاصی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ناشی می‌شود. HSV-1 معمولا باعث تب خال می‌شود. HSV-2 معمولا عامل تبخال تناسلی است. با این حال، هر دو نوع می‌توانند زخم‌هایی در ناحیه صورت و یا روی اندام‌های تناسلی ایجاد کنند. بسیاری از افرادی که به ویروس عامل تب خال آلوده می‌شوند هرگز علائم و نشانه‌ای بروز نمی‌دهند.
تب خال زمانی مسری‌تر می‌شود که تاول‌ها تراوش می‌کنند. اما حتی اگر تاولی هم نداشته باشید باز هم می‌توانید ویروس را به دیگران منتقل کنید. ظروف غذاخوری، ریش تراش و حوله‌ای که اشتراکی استفاده می‌شوند و همچنین بوسیدن ممکن است HSV-1 را به دیگران سرایت دهد. رابطه جنسی دهانی می‌تواند HSV-1 را به آلت تناسلی و HSV-2 را به لب‌ها سرایت دهد.
هنگامی که با اپیزودی از عفونت هرپس روبرو می‌شوید، ویروس در سلول‌های عصبی پوست نهفته می‌ماند و ممکن است به شکل تب خال دیگری در همان محل قبلی بروز کند. عود ممکن است از عوامل زیر ناشی شود:
- عفونت ویروسی یا تب
- تغییرات هورمونی، مانند مواردی که مربوط به قاعدگی هستند
- استرس
- خستگی مفرط
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید و باد
- تغییرات در سیستم ایمنی بدن
حدود ۹۰درصد از بزرگسالان در سراسر جهان – حتی کسانی که هرگز علایم عفونت را نداشته‌اند – در آزمونی که حضور ویروس عامل تب خال را تعیین می‌کند نتیجه مثبت می‌گیرند.
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در معرض خطر بالاتری برای عوارض ناشی از ویروس قرار دارند. شرایط پزشکی و شیوه‌های درمانی که خطر ابتلا به عوارض را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- ایدز
- سوختگی‌های شدید
- اگزما
- شیمی‌درمانی سرطان
- مصرف داروهای ضد رد پیوند عضو
در برخی افراد، ویروسی که باعث تب خال می‌شود، مشکلاتی در نواحی دیگر بدن بوجود می‌آورد، از جمله:
- نوک انگشتان. هم HSV-1 و هم HSV-2 ممکن است به انگشتان دست سرایت پیدا کنند. این نوع عفونت اغلب به نام تبخال ورم‌بند شناخته می‌شود. کودکانی که انگشت شست‌شان را می‌مکند عفونت را از دهان به انگشت شست انتقال می‌دهند.
- چشم‌ها. این ویروس گاهی می‌تواند باعث عفونت چشم شود. عفونت‌های مکرر موجب زخم و جراحتی می‌شوند که در نهایت به مشکلات بینایی یا نابینایی منجر خواهد شد.
- نواحی گسترده ای از پوست. افرادی که ناراحتی پوستی به نام اگزما دارند در معرض خطر بالاتری برای گسترش تب خال در سراسر بدن‌شان هستند. این وضعیت می‌تواند تبدیل به اورژانس پزشکی شود.
- اندام‌های دیگر. در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، این ویروس می‌تواند اعضایی مانند نخاع و مغز را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
بروز تب خال در دستگاه تناسلی زنان
تب خال به طور کلی بدون درمان ظرف دو تا چهار هفته برطرف می‌شود. در صورتی با دکتر خانوادگی وقت ملاقات بگذارید که تب خال:
- درازمدت یا شدید است
- بطور مکرر عود می‌کند
- با ناراحتی چشم همراه است
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
قبل از ملاقات پزشکی، شاید بهتر باشد پاسخ سوالات زیر را فهرست کنید:
- آیا قبلاً این علائم را داشته‌اید؟
- آیا سابقه مشکلات پوستی دارید؟
- چه داروها و یا مکمل‌هایی به طور منظم مصرف می‌کنید؟
در ادامه، برخی از سوالات اساسی که باید از دکتر در مورد تب خال بپرسید ارائه می‌شود.
- آیا من تب خال دارم؟
- آیا شیوه درمانی خاصی هست که پیشنهاد دهید؟
- برای کاهش علائم چه اقدام‌های خودمراقبتی را باید دنبال کنم؟
- آیا این بیماری مسری است؟ تا چه مدتی؟
- چگونه می‌توانم خطر گسترش این بیماری به دیگران را کاهش دهم؟
- چند وقت طول می‌کشد علائم بهبود پیدا کنند؟
- آیا من در معرض خطر عوارض ناشی از این وضعیت قرار دارم؟
- آیا می‌توانم کاری انجام دهم که از عود بیماری جلوگیری شود؟
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: برای پاسخگویی به سوال ها آماده باشد تا زمان بیشتری برای پرداختن به نکاتی که در نظر دارید باقی بماند. دکتر شاید بپرسد:
- آیا قبل از اینکه تب خال را مشاهده کنید احساس می‌کردید که زخمی در حال بروز است؟
- آیا علائم شامل سوزش چشم هم می‌شود؟
- آیا متوجه هر عاملی شده‌اید که بطور خاص به نظر می‌رسد نشانه‌های بیماری را تحریک می‌کند؟
- آیا در گذشته برای تب خال درمان شده‌اید؟ در این صورت، چه درمانی از همه موثرتر بود؟
- آیا به تازگی با استرس شدید و یا تغییرات عمده زندگی روبرو شده‌اید؟
- آیا باردار هستید؟
- آیا زندگی کاری یا خانه شما را در تماس با نوزادان یا با افرادی که بیماری‌های عمده دارند قرار می‌دهد؟
دکتر معمولا می‌تواند تب خال را تنها با نگاه تشخیص دهد. برای تأیید تشخیص، شاید وی نمونه‌ای از تاول بردارد تا در آزمایشگاه بررسی کند.
تب خال به طور کلی بدون درمان ظرف دو تا چهار هفته برطرف می‌شود. انواع مختلفی از داروهای ضدویروسی نسخه‌ای، فرایند بهبودی را شتاب می‌بخشند. مثالها عبارتند از:
- آسیکلوویر (Xerese, Zovirax)
- والاسیکلور (Valtrex)
- فامسیکلویر (Famvir)
- پنسیکلویر (Denavir)
برخی از این محصولات به شکل قرص بسته‌بندی می‌شوند تا بلعیده شوند. بقیه کرم‌هایی هستند که روزی چند بار برروی زخم مالیده می‌شوند. به طور کلی، قرص بهتر از کرم اثر می‌گذارد. برای عفونت‌های بسیار شدید، برخی از داروهای ضدویروسی را می‌توان تزریق کرد.
برای رهایی از ناراحتی ناشی از تب خال، ممکن به راهنمایی‌های زیر نیاز پیدا کنید:
- پماد مخصوص زخم سرد بمالید. دوکوسانول (Abreva) نوعی کرم غیرتجویزی برای تب خال به شمار می‌رود. باید به طور مکرر روی محل زخم‌ها مالیده شوند تا شیوع بیماری را تا چند ساعت یا یک روز کوتاه‌تر کند.
- سایر درمان های تب خال را امتحان کنید. برخی از محصولات آماده غیرتجویزی حاوی نوعی عامل خشک‌کننده مانند الکل هستند که ممکن است به تسریع بهبودی کمک کند.
- از پماد و کرم لب استفاده کنید. با کرم اکسید روی یا پماد لب ضدآفتاب، از لب‌هایتان در برابر خورشید محافظت کنید. اگر لب‌هایتان خشک می‌شود، کرم مرطوب‌کننده بزنید.
- کمپرس سرد بگذارید. پارچه سرد و مرطوب ممکن است قرمزی را کاهش دهد و به کنده شدن پوسته‌ها و التیام زخم‌ها کمک کند.
- کرم‌های ضددرد بزنید. کرم‌های غیرتجویزی حاوی لیدوکائین یا بنزوکائین ممکن است مقداری از درد را تسکین دهند.
اگرچه نتایج مطالعات تاکنون ناسازگار بوده‌اند اما درمان‌های طب جایگزین برای تب خال عبارتند از:
- لیزین. لیزین نوعی اسیدآمینه است که به شکل مکمل خوراکی و کرم در دسترس است.
- پروپولیس یا شبه موم. همچنین معروف به موم مصنوعی، این ماده به شکل پماد ۳ درصد در دسترس است. هنگامی که زودهنگام و مکرر روی پوست مالیده شود، مدت زمان شیوع تاول را کوتاه می‌کند.
- ریواس و مریم گلی. کرم ترکیبیِ ریواس و مریم گلی ممکن است به اندازه کرم آسیکلوویر (zovirax) موثر باشد.
- کاهش استرس. اگر تب خال باعث استرس می‌شود، شاید مایل باشید تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند تمرینات تنفس عمیق و مدیتیشن را امتحان کنید.
دکتر ممکن است نوعی داروی ضدویروسی تجویز کند تا در صورتی بطور منظم مصرف کنید که اغلب دچار زخم‌های سرد می‌شوید و یا در معرض خطر بالای عوارض جدی قرار دارید. اگر نور خورشید به نظر می‌رسد باعث عود بیماری می‌شود، به نقطه‌ای از پوست که تب خال بروز می‌کند ضدآفتاب بمالید.
برای کمک به جلوگیری از گسترش تب خال به افراد دیگر یا به سایر نقاط بدن خود، بهتر است برخی از اقدام‌های احتیاطی زیر را انجام دهید:
- وقتی تاول زده‌اید از هر گونه تماس پوست به پوست با دیگران پرهیز کنید. ویروس زمانی به راحتی پخش می‌شود که ترشحات مرطوب از تاول وجود دارد.
- از به اشتراک‌گذاری لوازم شخصی اجتناب کنید. ظروف، حوله، پماد لب و موارد دیگر می‌توانند ویروس موجود در تاول را پخش کنند.
دست‌های خود را تمیز نگه دارید. هنگامی که تب خال دارید، قبل از دست زدن به خود و افراد دیگر به ویژه نوزادان حتماً دستهایتان را بادقت بشویید.
