تعریف
هپاتیت بی یا هپاتیت B نوعی عفونت کبدی بسیار جدی ناشی از ویروس هپاتیت بی (HBV) است. برای برخی افراد، عفونت هپاتیت B مزمن می‌شود، یعنی بیش از شش ماه طول می‌کشد. ابتلا به هپاتیت بی می‌تواند خطر ابتلا به نارسایی کبد، سرطان کبد یا سیروز کبد را که باعث زخم دائمی کبد می‌شود افزایش دهد.
اکثر افراد آلوده به هپاتیت B در بزرگسالی به طور کامل بهبود می‌یابند، حتی اگر علائم و نشانه‌های بیماری شدید باشند. نوزادان و کودکان بیشتر احتمال دارد به عفونت مزمن هپاتیت B مبتلا شوند. واکسن هپاتیت B می‌تواند از بیماری جلوگیری کند اما چنانچه مبتلا شوید هیچ درمانی وجود ندارد. اگر آلوده شدید، اقدامات احتیاطی خاصی می‌تواند به جلوگیری از گسترش HBV به دیگران کمک کند.
علایم
علائم و نشانه‌های هپاتیت B، اعم از خفیف تا شدید، معمولا حدود یک تا چهار ماه پس از آلودگی بروز می‌کنند. علائم و نشانه‌های احتمالی هپاتیت B عبارتند از:
- درد شکم
- ادرار تیره
- تب
- درد مفاصل
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- ضعف و خستگی
- زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)
خال کوبی و انتقال هپاتیت بی
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
اگر می‌دانید که در معرض هپاتیت B قرار گرفته‌اید، بلافاصله با دکتر تماس بگیرید. درمان پیشگیرانه ممکن است خطر ابتلا به عفونت را در صورتی کاهش دهد که درمان ظرف ۲۴ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس آغاز شود.
اگر فکر می‌کنید علائم و نشانه‌های هپاتیت B دارید، با دکتر تماس بگیرید.
عفونت هپاتیت B از ویروس هپاتیت B ناشی می‌شود ( HBV). این ویروس از طریق خون، مایع منی و یا سایر مایعات بدن از فردی به فرد سرایت می‌کند.
راه‌های متداولی که HBV سرایت می‌کند عبارتند از:
تماس جنسی: زمانی ممکن است به بیماری آلوده شوید که رابطه جنسی محافظت‌نشده با فرد آلوده برقرار می‌کنید که خون، بزاق، مایع منی و یا ترشحات واژن فرد وارد بدن‌تان می‌شود.
استفاده از سوزن مشترک: ویروس HBV به راحتی از طریق سرنگ و سوزن آلوده به خون بیمار منتقل می‌شود. استفاده از وسایل تزریق وریدی (IV) مواد مخدر به صورت می‌تواند خطر ابتلا به هپاتیت B را افزایش دهد.
فرورفتن تصادفی سوزن به پوست: کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و هر کس دیگری که در تماس با خون انسان قرار می‌گیرند باید مراقب هپاتیت B باشند.
مادر به فرزند: زنان باردار آلوده به HBV می‌توانند ویروس را در هنگام زایمان به نوزادان خود منتقل کنند. با این حال تقریباً در همه موارد می‌توان نوزاد را واکسینه کرد تا از سرایت بیماری جلوگیری شود. اگر حامله هستید و یا می‌خواهید باردار شوید، با دکتر در مورد اینکه آیا باید برای هپاتیت B آزمایش شوید صحبت کنید.
هپاتیت B حاد در مقایسه با مزمن
عفونت هپاتیت B ممکن است به صورت کوتاه‌مدت (حاد) و یا طولانی‌مدت (مزمن) بروز کند.
عفونت حاد هپاتیت B: کمتر از شش ماه طول می‌کشد. سیستم ایمنی بدن شما به احتمال زیاد می‌تواند عفونت هپاتیت B حاد را پاکسازی کند و باید ظرف چند ماه بطور کامل بهبود پیدا کنید. بسیاری از افرادی که در بزرگسالی دچار هپاتیت B می‌شوند عفونت حاد دارند اما ممکن است به عفونت مزمن منجر شود.
عفونت مزمن هپاتیت B: شش ماه یا بیشتر طول می‌کشد. زمانی که سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند با عفونت حاد مبارزه کند، هپاتیت B ممکن است یک عمر طول بکشد که احتمالا منجر به بیماریهای جدی مانند سیروز و سرطان کبد خواهد شد.
هر چه هنگام ابتلا به هپاتیت B جوان‌تر باشید، به ویژه نوزادان یا کودکان کمتر از ۵ سال، خطر گسترش عفونت به حالت مزمن بیشتر خواهد شد. عفونت مزمن ممکن است برای چندین دهه غیر قابل تشخیص باقی بماند تا اینکه فرد به طور جدی به بیماری کبد دچار می‌شود.
هپاتیت B از طریق تماس با خون، منی و یا سایر مایعات بدن از فرد آلوده سرایت می‌کند. خطر ابتلا به عفونت هپاتیت B در شرایط زیر افزایش می‌یابد:
- داشتن رابطه جنسی بدون محافظت با شرکای جنسی متعدد و یا با کسی که آلوده به HBV باشد
- به اشتراک گذاشتن سوزن تزریق وریدی (IV) مواد مخدر
- مردی باشید که با مردان دیگر تماس جنسی دارد
- با کسی زندگی کنید که عفونت مزمن HBV دارد
- نوزادی باشید که از مادر آلوده متولد شده باشد
- شغلی داشته باشید که شما را در معرض خون انسان قرار می‌دهد
- به مناطقی سفر کنید که میزان عفونت HBV بالاست، مانند آفریقا، آسیای مرکزی و جنوب شرقی، و شرق اروپا
داشتن عفونت مزمن HBV می‌تواند به عوارض جدی منجر شود، مانند:
زخم شدن کبد (سیروز): التهاب مرتبط با عفونت هپاتیت B می‌تواند به زخم کبدی فراگیر (سیروز) منجر شده و عملکرد کبد را مختل کند.
سرطان کبد: افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان کبد قرار دارند.
نارسایی کبد: نارسایی حاد کبدی نوعی وضعیتی بالینی است که در آن عملکرد حیاتی کبد متوقف می‌شود. وقتی چنین وضعیتی رخ می‌دهد، پیوند کبد برای حفظ زندگی فرد ضروری است.
سایر ناراحتی های بالینی: افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B ممکن است به بیماریهای کلیوی، التهاب عروق خونی یا آنمی مبتلا شوند.
به احتمال زیاد ابتدا به دکتر خانوادگی یا پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد. با این حال، در برخی موارد ممکن است فوراً به یک متخصص ارجاع داده شوید. پزشکانی که در درمان هپاتیت B تخصص دارند عبارتند از:
پزشکانی که بیماریهای گوارشی را درمان می‌کنند
پزشکانی که بیماریهای کبدی را درمان می‌کنند
پزشکانی که بیماریهای عفونی را درمان می‌کنند
یرقان یکی از علایم هپاتیت آ است
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
در اینجا برخی اطلاعات مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید.
از محدودیت‌های پیش از ملاقات با دکتر آگاهی داشته باشید. هنگامی که با دکتر قرار ملاقات می‌گذارید، حتماً پرس‌و‌جو کنید که چه کارهایی را باید از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
نشانه‌های بیماری را یادداشت کنید، از جمله هر گونه مواردی که به نظر می‌رسد به علتِ ملاقات پزشکی مربوط نباشد.
اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، از جمله استرس زیاد یا تغییر اخیر در زندگی.
داروهایتان را فهرست کنید، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.
یکی از اعضای خانواده یا دوست‌تان را به همراه خودتان ببرید. کسی که همراهی‌تان می‌کند شاید در به خاطر آوردن اطلاعات به شما کمک کند.
سوالاتی را یادداشت کنید تا از دکتر بپرسید.
فهرست کردن سوالاتی که باید از دکتر بپرسید می‌تواند به بهره‌برداری بهینه از زمان ملاقات پزشکی کمک کند. در مورد عفونت هپاتیت B، برخی از سوالات اساسی که باید از دکتر بپرسید عبارتند از:
چه عواملی به احتمال زیاد باعث بروز علائم یا چنین بیماری در من شده‌اند؟
به جز محتمل‌ترین علت، چه علل احتمالی دیگری برای علائم یا وضعیت بالینی من وجود دارد؟
چه آزمون‌هایی نیاز دارم؟
آیا این بیماری موقتی است یا مزمن؟
آیا هپاتیت B به کبد من آسیب زده و یا عوارض دیگری مانند مشکلات کلیوی داشته است؟
بهترین اقدام عملی چیست؟
شیوه‌های جایگزین برای پیشنهاد اولیه شما چیست؟
من ناراحتی‌های سلامتی دیگری دارم. چگونه می‌توانم بیماری را به بهترین شیوه مدیریت کنم؟
آیا محدودیت‌هایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
آیا باید خانواده‌ام برای هپاتیت B آزمایش شود؟
چگونه می‌توانم افرادی را که اطرافم زندگی می‌کنند از هپاتیت B محافظت کنم؟
آیا هیچ جایگزین عمومی برای داروهای تجویزی وجود دارد؟
آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری در این باره وجود دارد که مطالعه کنم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید:
علائم بیماری چه زمانی آغاز شد؟
آیا نشانه‌های بیماری مداوم بوده‌اند یا گاه‌به‌گاه؟
علائم چقدر شدید هستند؟
آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را بهبود می‌دهند؟ نام ببرید
آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را وخیم‌تر می‌کنند؟ نام ببرید
آیا تا به حال انتقال خون داشته‌اید؟
آیا مواد مخدر تزریق می‌کنید؟
آیا رابطه جنسی محافظت نشده داشته‌اید؟
تا به حال چه تعداد شرکای جنسی داشته‌اید؟
آیا مبتلا به هپاتیت تشخیص داده شده‌اید؟
اگر دکتر مشکوک شود که هپاتیت B دارید شما را معاینه خواهد کرد و به احتمال زیاد دستور آزمایش خون تجویز خواهد داد. آزمایش خون می‌تواند تعیین کند آیا در بدن شما ویروس وجود دارد و اینکه آیا حاد است یا مزمن. دکتر همچنین ممکن است بخواهد نمونه کوچکی از کبدتان را برای آزمایش بگیرد تا تعیین کند آیا دچار آسیب کبدی شده‌اید یا خیر. در طول این آزمون، دکتر سوزنی نازک به درون پوست و به سمت کبد فرو می‌کند و یک نمونه بافت برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برمی‌دارد.
غربالگری افراد سالم برای هپاتیت B
گاهی اوقات پزشکان افراد سالم خاصی را از لحاظ عفونت هپاتیت B آزمایش می‌کنند، زیرا ویروس می‌تواند قبل از بروز علائم و نشانه‌های بیماری به کبد آسیب برساند. در شرایط زیر با دکتر خود در مورد غربالگری برای عفونت هپاتیت B صحبت کنید:
- با کسی زندگی می‌کنید که مبتلا به هپاتیت B است
- با فردی تماس جنسی داشته‌اید که مبتلا به هپاتیت B بوده است
- آزمایش آنزیم‌های کبدی انجام داده‌اید که نتایج غیرطبیعی و بدون توضیح داشته است
- مبتلا به HIV یا هپاتیت C هستید
- از مکان‌هایی مهاجر کرده‌اید و یا پدر و مادری دارید و یا کودکانی را به سرپرستی قبول کرده‌اید که هپاتیت B در آنجا شایع است، از جمله آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و شرق اروپا
- مواد مخدر تزریق می‌کنید
- در زندان به سر می‌برید
- مردی باشید که با مردان دیگر تماس جنسی دارد
- دیالیز کلیه دریافت می‌کنید
داروهایی مصرف کنید که سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن باشند، مانند داروهای ضد رد پیوند که پس از پیوند عضو استفاده می‌شوند
باردار هستید
اشتراک سرنگ و مصرف مواد مخدر
شیوه درمان برای جلوگیری از عفونت هپاتیت B پس از مواجهه
اگر می‌دانید که در معرض هپاتیت B قرار گرفته‌اید، بلافاصله با دکتر تماس بگیرید. اگر واکسینه نشده اید و یا مطمئن نیستید که آیا واکسینه شده‌اید یا خیر و یا اینکه آیا به واکسیناسیون پاسخ مثبت داده‌اید، تزریق هپاتیت B گلوبولین ایمنی در عرض ۱۲ ساعت پش از تماس با ویروس ممکن است به جلوگیری از بروز هپاتیت B کمک کند. در همان زمان نیز باید واکسینه شوید.
درمان عفونت هپاتیت حاد B
اگر دکتر تشخیص دهد که عفونت هپاتیت B در بدن شما به صورت حاد است، یعنی اینکه عمر کوتاه‌مدتی دارد و به خودی خود برطرف خواهد شد، پس شاید نیازی به درمان نداشته باشید. در عوض، دکتر ممکن است استراحت و تغذیه کافی و مایعات را برای مبارزه بدن با عفونت توصیه کند.
درمان عفونت هپاتیت مزمن B
اگر مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B تشخیص داده شده‌اید، شاید تحت درمانی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری کبد و جلوگیری از سرایت عفونت به دیگران قرار بگیرید. شیوه‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شود:
داروهای ضدویروس: چند داروی ضدویروس از جمله لامیوودین (Epivir)، آدفوویر (Hepsera)، تلبی‌و ودین (Tyzeka) و انتکاویر (Baraclude) می‌توانند برای مبارزه با ویروس و کاهش آسیب کبدی مفید باشند. با دکتر در مورد داروهای مناسب برای خود صحبت کنید.
اینترفرون آلفا-۲b (اینترون A): این نسخه سنتزی از ماده تولید شده در بدن برای مبارزه با عفونت عمدتاً برای افراد جوانی استفاده می‌شود که مبتلا به هپاتیت B هستند اما به درمان طولانی‌مدت تن نمی‌دهند و یا قصد دارند چند سال آینده باردار شوند. این دارو از طریق تزریق به بیماران داده می‌شود. عوارض جانبی ممکن است شامل افسردگی، اشکال در تنفس و تنگی قفسه‌سینه باشد.
پیوند کبد: اگر کبد به شدت آسیب دیده باشد، شاید پیوند کبد گزینه مناسبی باشد. در طول عمل پیوند کبد، جراح ابتدا کبد آسیب‌دیده را می‌کند و بعد با یک کبد سالم جایگزین می‌کند. اکثر کبدهای پیوندی از اهداکنندگان متوفی تهیه می‌شوند، هر چند تعداد کمی هم از اهداکنندگان زنده تأمین می‌شود که بخشی از کبد خود را اهدا کرده‌اند.
داروهای دیگر برای درمان هپاتیت B در حال توسعه هستند.
اگر به عفونت هپاتیت B مبتلا شده‌اید، اقدامات زیر را برای محافظت دیگران از ویروس دنبال کنید.
روابط جنسی را امن‌تر کنید: اگر از لحاظ جنسی فعال هستید، به شریک زندگی خود بگویید که HBV دارید و خطر انتقال آن را گوشزد کنید. هر دفعه که رابطه جنسی برقرار می‌کنید، از کاندوم لاتکس جدید استفاده کنید اما به یاد داشته باشید که کاندوم خطر را از بین نمی‌برد بلکه تنها کاهش می‌دهد.
از شریک جنسی خود بخواهید که آزمایش بدهد: هر کسی که با شما رابطه جنسی داشته باید برای ویروس آزمایش شود. شرکای جنسی همچنین باید از وضعیت HBV خود آگاه باشند تا دیگران را آلوده نکنند.
وسایل تزریق را به اشتراک نگذارید: اگر مواد مخدر بصورت داخل وریدی مصرف می‌کنید، هرگز سرنگ و سوزن را به اشتراک نگذارید. همینطور تیغ ریش‌تراشی یا مسواک را که ممکن است اثری از خون آلوده داشته باشند به اشتراک نگذارید.
اگر مبتلا به عفونت هپاتیت B تشخیص داده شده‌اید، پیشنهادات زیر ممکن است برای مقابله با بیماری مفید باشند:
اطلاعاتی در مورد هپاتیت B کسب کنید: مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری می‌توانند جای خوبی برای شروع باشد.
با دوستان و خانواده در ارتباط بمانید: هیچ وقت نمی‌توانید هپاتیت B را از طریق تماس معمولی به دیگران سرایت دهید، بنابراین رابطه خود را با افرادی که از وضعیت بالینی‌تان پشتیبانی می‌کنند قطع نکنید.
مراقب خودتان باشید. رژیم غذایی سالم بگیرید که سرشار از میوه‌ها و سبزیجات باشد، بطور منظم ورزش کنید، و به اندازه کافی بخوابید.
مراقبت کبدتان باشید: الکل ننوشید. بدون مشورت با دکتر هرگز داروهای نسخه‌ای و یا غیرتجویزی مصرف نکنید. برای هپاتیت A و C آزمایش انجام دهید. چنانچه هنوز در معرض هپاتیت A نبوده‌اید واکسینه شوید.
واکسن هپاتیت B معمولا با سه یا چهار نوبت تزریق در طول شش ماه انجام می‌شود. واکسن موجب ابتلا به هپاتیت B نمی شود.
واکسن هپاتیت B برای افراد زیر توصیه می‌شود:
- نوزادان
- کودکان و نوجوانان که در هنگام تولد واکسینه نشده‌اند
- هر کسی که عفونت منتقله از راه جنسی دارد، از جمله ایدز
- افرادی که دچار معلولیت رشد شده‌اند و در محیطی زندگی می‌کنند که تحت مراقبت کارکنان سازمانی قرار دارد
- کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، مأموران وضعیت اضطراری و سایر افرادی که در تماس با خون قرار دارند
- مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند
- افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند
- افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی
- افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند
- افرادی که با کسی مبتلا به هپاتیت B زندگی می‌کنند
- افراد مبتلا به مرحله نهایی بیماری کلیوی
- شرکای جنسی کسی که هپاتیت B دارد
مسافرانی که قصد دارند به منطقه‌ای از جهان بروند که نرخ عفونت هپاتیت B بالاست
اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از HBV
راه‌های دیگر برای کاهش خطر ابتلا به HBV عبارتند از:
آگاهی از وضعیت HBV تمام شرکای جنسی. تنها زمانی وارد رابطه جنسی محافظت‌نشده شوید که کاملا مطمئنید شریکتان به HBV و یا هر نوع عفونت مقاربتی دیگر آلوده نیست.
اگر از وضعیت سلامت شریکتان خبر ندارید، هر دفعه که رابطه جنسی برقرار می‌کنید از کاندوم لاتکس یا پلی‌اورتان جدید استفاده کنید. به یاد داشته باشید که اگرچه کاندوم می‌تواند خطر سرایت HBV را کاهش دهد اما خطر را از بین نمی‌برد.
مصرف مواد مخدر را ترک کنید: اگر مواد مخدر غیرقانونی مصرف می‌کنید، برای ترک از دیگران راهنمایی بگیرید. اگر قادر نیستید اعتیاد را کنار بگذارید، هر دفعه مواد مخدر تزریق می‌کنید از سوزن استریل استفاده کنید. هرگز سرنگ به اشتراک نگذارید.
در مورد سوراخ کردن بدن و خالکوبی محتاط باشید: اگر می‌خواهید روی پوست‌تان سوراخ یا خالکوبی درست کنید، دنبال محلی معتبر برای این کار بگردید. در مورد پاکیزگی تجهیزات پرس‌و‌جو کنید. اطمینان حاصل کنید که کارمندان آنجا از سوزن استریل استفاده می‌کنند. اگر به سوالهایتان درست جواب نمی‌دهند، دنبال جای دیگری بگردید.
قبل از مسافرت در مورد واکسن هپاتیت B پرس‌و‌جو کنید: قبل از سفر به منطقه‌ای که هپاتیت B شایع است، از دکتر در مورد واکسن هپاتیت B بپرسید. واکسیناسیون معمولا در سه نوبت تزریق در طی یک دوره شش ماهه انجام می‌شود.
