تعریف

هموروئید یا بواسیر به رگهای متورم و ملتهب در مقعد و قسمت پایینی رکتوم‌ می‌گویند. بواسیر ممکن است ناشی از زور زدن هنگام دفع مدفوع و یا از افزایش فشار برروی این رگ‌ها در دوران بارداری یا دلایل دیگر باشد. بواسیر شاید در داخل راست‌روده (بواسیر داخلی) واقع شده باشد و یا در زیر پوست اطراف مقعد (بواسیر خارجی) بروز کند.

هموروئید دربرگیرنده مجموعه‌ای از مریضی‌های رایج است. تا سن ۵۰ سالگی، حدود نیمی از بزرگسالان ناگزیر با نوعی خارش، ناراحتی و خونریزی روبرو می‌شوند که می‌تواند نشانگر ابتلا به بواسیر باشد.

علایم

خوشبختانه، گزینه‌های موثر‌ بسیاری برای درمان بواسیر در دسترس هستند. اکثر مردم با بهره‌گیری از درمان‌های خانگی و تغییر در شیوه زندگی‌ می‌توانند نشانه‌های بیماری را برطرف کنند.

علایم و نشانه‌های احتمالی بواسیر عبارتند از:

• خونریزی بدون درد در هنگام دفع مدفوع؛ شاید متوجه مقدار کمی خون به رنگ قرمز روشن در دستمال توالت‌ و یا کاسه توالت شوید
• خارش یا سوزش در ناحیه مقعد
• درد یا ناراحتی
• تورم اطراف مقعد
• توده‌ای نزدیک مقعد که ممکن است حساس یا دردناک شده باشد
• نشت مدفوع

علائم هموروئید معمولا به محلی بستگی دارد که بروز‌ می‌کند. بواسیر داخلی در راست روده بوجود‌ می‌آید. معمولا‌ نمی‌تواند این بواسیر را ببینید و یا حس کنید و معمولا هیچ ناراحتی ایجاد نمی‌کنند.

بواسیر داخل و خارج از مقعد

اما زور زدن یا سوزش در هنگام عبور مدفوع می‌تواند به سطح ظریف بواسیر آسیب برساند و باعث خونریزی آن شود. گاهی اوقات، زور زدن می‌تواند بواسیر داخلی را از روزنه مقعد به بیرون فشار دهد. به این وضعیت اصطلاحاً بواسیر پرولاپس می‌گویند و می‌تواند بسیار دردناک و سوزش‌آور شود.

بواسیرهای خارجی در زیر پوست اطراف مقعد بوجود‌ می‌آیند. هنگامی که بواسیر خارجی تحریک‌ می‌شود،‌ می‌خارد و یا خونریزی‌ می‌کند. گاهی اوقات خون در بواسیر خارجی جمع‌ می‌شود و تشکیل لخته (ترومبوز)‌ می‌دهد. در نتیجه، درد شدید، تورم و التهاب بوجود‌ می‌آید.

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید

خونریزی در هنگام دفع مدفوع شایعترین علامت هموروئید یا بواسیر است. اما خونریزی از رکتوم می‌تواند همراه با دیگر بیماری‌ها از جمله سرطان روده بزرگ و سرطان مقعد رخ دهد. هرگز بدون مشورت با دکتر تصور نکنید که خونریزی از بواسیر ناشی می‌شود.

دکتر می‌تواند معاینه فیزیکی انجام دهد و تست‌های دیگری را برای تشخیص بواسیر و رد کردن شرایط و یا بیماری های جدی‌تر تجویز کند. همچنین در صورتی دنبال توصیه‌های پزشکی باشید که بواسیر باعث درد، خونریزی مکرر یا بیش از حد می‌شود و یا با داروهای خانگی بهبود نمی‌یابد.

اگر علائم بواسیر همراه با تغییر آشکار در عادات روده شروع شدند و یا اگر مدفوع سیاه و قیری، لخته خون، یا خون مخلوط در مدفوع بیرون می‌دهید، با دکتر مشورت کنید. این نوع مدفوع می‌تواند نشانگر خونریزی گسترده‌تر در جای دیگری از دستگاه گوارش باشد.

در صورتی درخواست اورژانس کنید که با مقادیر زیادی خونریزی از رکتوم، سبکی سر، سرگیجه یا غش روبرو می‌شوید.

رگ های اطراف مقعد بطور معمول تحت فشار کش می‌آیند و شاید متورم شوند و باد کنند. رگهای متورم بواسیر به خاطر افزایش فشار در قسمت پایینی رکتوم بوجود می‌آیند. عوامل احتمالی که باعث افزایش فشار می‌شوند عبارتند از:

• زور زدن در هنگام دفع مدفوع
• نشستن برای مدت طولانی در توالت
• اسهال یا یبوست مزمن
• چاقی مفرط
• بارداری
• مقاربت از راه مقعد
• رژیم غذایی کم‌فیبر

احتمال ابتلا به بواسیر همراه با سن افزایش می‌یابد، زیرا بافت‌هایی که از رگهای مقعد و مخرج پشتیبانی می‌کنند در پیری ضعیف می‌شوند.

عوارض بواسیر نادرند اما عبارتند از:

• کم‌خونی. از دست دادن مزمن خون به خاطر بواسیر ممکن است به کم‌خونی منجر شود، یعنی دیگر به اندازه کافی سلول‌های قرمز خون سالم ندارید که اکسیژن به سلول‌ها حمل کنند.‌ این وضعیت شاید منجر به خستگی و ضعف گردد.
• بواسیر مختنق. اگر جریان خون به بواسیر داخلی قطع شود، بواسیر شاید دچار اختناق یا خفگی شود. در نتیجه، درد شدیدی بوجود می‌آید و منجر به مرگ بافت (گانگرین) می‌شود.

اگر علائم و نشانه‌های بواسیر دارید، با دکتر عمومی خود وقت ملاقات بگذارید. بسته به علائم و نشانه‌های بیماری، دکتر ممکن است شما را به یک یا چند متخصص ارجاع دهد؛ از جمله دکتر با تخصص در دستگاه گوارش و یا جراح روده بزرگ و رکتوم.

با آماده کردن اطلاعات تا جایی که امکان دارد می‌توانید به دکتر کمک کنید. در اینجا برخی پیشنهادهای مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید.

کارهایی که می‌توانید انجام دهید

• از هر گونه محدودیت پیش از ملاقات با دکتر آگاهی داشته باشید. هنگامی که با دکتر قرار ملاقات می‌گذارید، حتماً پرس‌و‌جو کنید که چه کارهایی را باید از قبل انجام دهید.
• هر گونه علائمی که بروز می‌دهید یادداشت کنید و همینطور اینکه هر کدام چه مدتی طول کشیده‌اند.
• هر گونه اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، از جمله عادات معمولی روده و رژیم غذایی، به خصوص الیافی که مصرف می‌کنید.
• داروهایتان را فهرست کنید، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.
• سوالاتی را یادداشت کنید تا از دکتر بپرسید.

زمان ملاقات با دکتر محدود است، بنابراین فهرستی از سوالات تهیه کنید تا از وقت به بهترین نحو بهره‌برداری کنید. برای بواسیر، برخی سوالاتی که از دکتر می‌پرسید عبارتند از:

• علت احتمالی علائمی که دارم چیست؟
• آیا این بیماری موقتی است یا دائمی؟
• آیا من در معرض خطر عوارض ناشی از این وضعیت قرار دارم؟
• چه شیوه درمانی خاصی پیشنهاد می‌دهید؟
• اگر شیوه‌های درمانی که ابتدا امتحان می کنید موثر نباشند، سپس چه توصیه‌ای خواهید کرد؟
• آیا عمل جراحی برایم مناسب است؟ چرا بله یا چرا نه؟
• آیا اقدام‌های خودمراقبتی افروده‌ای وجود دارد که سودمند باشند؟
• من مشکلات بالینی دیگری دارم. چگونه‌ می‌توانم اینها را همراه با بواسیر مدیریت کنم؟

علاوه بر سوالاتی که حاضر کرده‌اید از دکتر بپرسید، از هیچ سوالی که در طول ملاقات ناگهان به ذهنتان می‌رسد دریغ نکنید.

دلیل شایع بروز بواسیر

چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید

دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: برای پاسخگویی به سوالهای زیر آماده باشد تا زمان بیشتری برای پرداختن به نکاتی که در نظر دارید باقی بماند. دکتر شاید بپرسد:

• علائمی بیماری برای اولین بار چه زمانی بروز کردند؟
• علائم چقدر آزارنده هستند؟
• عادات معمولی روده‌تان برای اجابت مزاج چگونه است؟
• رژیم غذایی‌تان حاوی چقدر الیاف می‌شود؟
• آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را بهبود می‌دهند؟ نام ببرید
• آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را وخیم‌‌تر می‌کنند؟ نام ببرید
• آیا تا به حال به کسی در خانواده‌تان دچار بواسیر و یا سرطان روده بزرگ، راست‌روده و یا مقعد شده است؟
• آیا تغییری در عادات روده داشته‌اید؟
• در هنگام دفع مدفوع، آیا متوجه خون روی کاغذ توالت، چکیدن آن به داخل توالت و یا مخلوط شدن با مدفوع شده‌اید؟

همزمان چه کارهایی می‌توانید انجام دهید

در زمان پیش از ملاقات پزشکی، گام‌هایی را برای نرم کردن مدفوع بردارید. بیشتر غذاهای با فیبر بالا، مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل بخورید و همینطور مکمل الیاف‌دار غیرتجویزی مانند متاموسیل و سیتروسل را امتحان کنید. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز نیز به نرمی مدفوع و تسکین علائم کمک می‌کند.

شاید دکتر به‌راحتی متوجه وجود بواسیر خارجی نشود. آزمایش‌ها و روش‌های خاص برای تشخیص بواسیر داخلی عبارتند از:

• معاینه کانال مقعد و راست روده برای اختلالات. در طی معاینه دیجیتالی رکتوم، دکتر انگشت پوشیده و چربش را به درون قسمت انتهایی راست‌روده فرو می‌کند. وی اطراف ناحیه را لمس می‌کند تا متوجه هر گونه ضایعه غیرعادی شود. این آزمون به دکتر سرنخی می‌دهد که چه معاینات بیشتری در مرحله بعدی مناسب خواهد بود.
• وارسی بصری از کانال مقعد و راست‌روده. از آنجا که بواسیر داخلی اغلب بیش از حد نرم است که در طول معاینه رکتوم لمس شود، دکتر ممکن است قسمت پایین‌تر راست‌روده و رکتوم را با وسیله‌ای بنام آنسکوپ، پروتوسکوپ یا سیگموئیدوسکوپ بررسی کند. اینها همگی ابزارهای کاوشگری هستند که به دکتر اجازه می‌دهند داخل مقعد و رکتوم را مشاهده کند.

دکتر شاید بخواهد معاینه گسترده‌تر از تمام روده بزرگ را از طریق کولونوسکوپی انجام دهد. این روش در شرایط زیر توصیه می‌شود:

• علائم و نشانه‌ها به یکی دیگر از بیماری سیستم گوارش اشاره می‌کنند
• عوامل خطر برای سرطان روده بزرگ را دارید
• مسن‌تر از ۵۰ سال هستید و اخیراً هیچ کولونوسکوپی نداشته‌اید

بیشتر اوقات، شیوه‌های درمان برای بواسیر شامل اقدام‌هایی است که خودتان صورت می‌دهید؛ مانند تغییرات در شیوه زندگی. اما گاهی داروها یا اعمال جراحی لازم می‌شود.

داروها

اگر بواسیر تنها باعث ناراحتی خفیف شده باشد، شاید دکتر کرم، پماد، شیاف و یا پدهای غیرتجویزی را پیشنهاد کند. این محصولات حاوی مواد تشکیل‌دهنده از قبیل نارون کوهی یا هیدروکورتیزون هستند که می‌توانند درد و خارش را حداقل به طور موقت تسکین دهند.

فقط در صورتی کرم غیرتجویزی و دیگر محصول‌ها را بیشتر از یک هفته مصرف کنید که دکتر سفارش کرده باشد. این محصولات عوارض جانبی مانند جوش پوستی، التهاب و نازک شدن پوست دارند.

روش‌های با حداقل تهاجم:

اگر لخته خون در بواسیر خارجی تشکیل شده باشد، دکتر می‌تواند لخته را با برشی ساده بردارد تا به‌زودی بهبود پیدا کنید.

برای خونریزی مداوم یا بواسیر دردناک، دکتر ممکن است روش دیگری با حداقل تهاجم توصیه کند. این شیوه‌های درمان را می‌توان در مطب دکتر یا دیگر مکان‌ها بصورت سرپایی انجام داد.

• بستن با باند لاستیکی. دکتر یک یا دو باند لاستیکی ریز را اطراف پایه‌ی بواسیر داخلی می‌گذارد تا گردش خون آن را قطع کند. اینطوری بواسیر در عرض یک هفته پلاسیده و کنده خواهد شد. این روش بستن با باند لاستیکی برای بسیاری از افراد موثر است.

باندپیچی بواسیر می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و به خونریزی منجر شود؛ این وضعیت شاید دو تا چهار روز پس از عمل شروع شود اما به ندرت شدید می‌شود.

• تزریق (اسکلروتراپی). در این روش، دکتر یک محلول شیمیایی به بافت بواسیر تزریق می‌کند تا کوچک‌تر شود. با اینکه تزریق درد کمی دارد و یا اصلاً  هیچ دردی ندارد اما شاید به اندازه بستن با باند لاستیکی موثر نباشد.
• انعقاد (مادون قرمز، لیزر و یا دوقطبی). تکنیک‌های انعقادی از لیزر یا نور مادون قرمز یا گرما بهره می‌برند. یعنی باعث می‌شوند که بواسیر داخلی کوچک و خونی سفت و چروک شود.

در حالی که انعقاد دارای عوارض جانبی بسیار کمی است  ولی احتمال بالاتر بروز بواسیر در آینده (عود) به این روش نسبت داده شده است.

درمان بواسیر در منزل

روش‌های جراحی

اگر روش‌های دیگر موفق نشوند و یا بواسیر بزرگی داشته باشد، دکتر ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. جراحی را می‌توان به صورت سرپایی انجام داد و یا شاید لازم باشد یک شب در بیمارستان بستری شوید.

• برداشتن هموروئید. در طول عمل هموروئیدکتومی، جراح بافت اضافی را که موجب خونریزی شده جدا می‌کند. تکنیک‌های مختلفی در این میان استفاده می‌شود. عمل جراحی ممکن است با بی‌حسی موضعی همراه با آرام‌بخشی، نوعی بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام شود.

هموروئیدکتومی موثرترین و کامل‌ترین راه برای درمان بواسیر شدید و عودکننده به شمار می‌رود. عوارض احتمالی شامل مشکل موقت در تخلیه مثانه و عفونت‌های دستگاه ادراری مرتبط است.

اکثر افراد پس از عمل دچار درد کمی می‌شوند. داروها می‌توانند درد را کاهش دهند. غوطه‌ور شدن در آب گرم حمام نیز مفید خواهد بود.

• منگنه‌گذاری بواسیر. این روش، به نام هموروئیدکتومی استاپلر یا هموروئیدوپکسی استاپلر (منگنه‌گذاری) جریان خون به بافت‌های بواسیر را قطع می‌کند. منگنه‌گذاری به طور کلی درد کمتری نسبت به هموروئیدکتومی ایجاد می‌کند و فرصتی به بیمار می‌دهد تا زودتر به فعالیت‌های معمولی زندگی برگردد.

با این حال، منگنه‌گذاری در مقایسه با هموروئیدکتومی، خطر بیشتری برای عود و بیرون‌زدگی مقعد ایجاد می‌کند. در مورد بهترین گزینه با دکتر صحبت کنید.

در اغلب موارد می‌توانید درد خفیف، ورم و التهاب بواسیر را با درمان‌های خانگی برطرف کنید. اینها تنها درمان مورد نیاز هستند.

• درمان‌های موضعی. کرم غیرتجویزی هموروئید یا شیاف حاوی هیدروکورتیزون بمالید و یا از پد مخصوص حاوی نارون کوهی یا عامل بیحس‌کننده استفاده کنید.
• به طور منظم حمام گرم کنید یا داخل وان حمام بنشینید. ناحیه مقعد را در آب گرم ، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دو تا سه بار در روز خیس کنید. نشستن در وان خیلی بهتر از توالت خواهد بود. این لوازم را در اکثر داروخانه‌ها پیدا می‌کنید.
• ناحیه مقعد را تمیز نگه دارید. برای پاک کردن پوست اطراف مقعد به آرامی با آب گرم، هر روز دوش بگیرید و یا ترجیحا در وان استحمام کنید. صابون لازم نیست، چون شاید مشکل را تشدید کند. از مصرف دستمال مرطوب معطر و یا الکلی اجتناب کنید. بعد از حمام، ناحیه را به آرامی با سشوار خشک کنید.
• از دستمال کاغذی توالت استفاده نکنید. برای کمک به تمیز نگه داشتن ناحیه مقعد پس از اجابت مزاج، از حوله مرطوب یا کاغذ توالت خیس که حاوی عطر یا الکل نباشد استفاده کنید.
• سرما بدهید. بسته‌های یخ و یا کمپرس سرد برروی مقعد بگذارید تا تورم از بین برود.
• مسکن‌های خوراکی مصرف کنید. می‌توانید استامینوفن (تیلنول، غیره)، آسپرین یا ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره) را به طور موقت برای کمک به تسکین ناراحتی مصرف کنید.

با این درمان، علائم هموروئید اغلب در عرض یک هفته برطرف می‌شوند. در صورتی به دکتر مراجعه کنید که در یک هفته یا زودتر بهبود نیافته‌اید و یا درد شدید یا خونریزی دارید.

بهترین راه برای جلوگیری از بواسیر این است که مدفوع را نرم نگه دارید تا به راحتی عبور کند. برای جلوگیری از بواسیر و کاهش علائم هموروئید، از راهنمایی‌های زیر پیروی کنید:

• خوردن غذاهای با فیبر بالا. میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوسدار بخورید. انجام این کار مدفوع را نرم و حجم آن را افزایش می‌دهد. اینطوری دیگر لازم نیست هنگام دفع بیش از حد زور بزنید تا باعث هموروئید یا بدتر شدن نشانه‌های بواسیر شود. به رژیم غذایی به آرامی الیاف اضافه کنید تا از مشکلات نفخ معده جلوگیری شود.
• مایعات زیادی بنوشید. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب و دیگر مایعات (به جز الکل) در هر روز به نرم نگه داشتن مدفوع کمک خواهد کرد.
• مکمل‌های الیاف را در نظر بگیرید. اکثر مردم به اندازه کافی مقدار توصیه‌شده از الیاف را در رژیم غذایی مصرف نمی‌کنند؛ یعنی ۲۵ گرم در روز برای زنان و ۳۸ گرم در روز برای مردان. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های فیبر غیرتجویزی مانند متاموسیل و سیتروسل، علائم را به طور کلی بهبود می‌بخشند و از خونریزی بواسیر پیشگیری می‌کنند. این محصولات به نرم و منظم نگه داشتن مدفوع کمک می‌کنند.

اگر از مکمل‌های فیبر مصرف می‌کنید، مطمئن شوید که هر روز حداقل هشت لیوان آب یا سایر مایعات می‌نوشید. در غیر این صورت، مکمل باعث یبوست می‌شود و یا یبوست را بدتر می‌کند.

• زور نزنید. زور زدن و نگه داشتن نفس هنگام تلاش برای دفع مدفوع باعث فشار بیشتر روی رگهای قسمت پایینی رکتوم می‌شود.
• به محض اینکه احساس نیاز کردید به توالت بروید. اگر صبر کنید تا دلپیچه خودش بگذرد، احساس نیاز به دفع برطرف می‌شود اما مدفوع خشک و سفت می‌شود و به‌زحمت بیرون خواهد آمد.
• ورزش کنید. از لحاظ جسمانی فعال بمانید تا از یبوست جلوگیری شود و هنگام ایستادن یا نشست در توالت به مدت‌های طولانی فشار کمتری به وریدهای مقعد وارد شود. ورزش همچنین می‌تواند به کاهش اضافه وزنی که منجر به بواسیر شده کمک کند.

پرهیز از نشستن در توالت به مدت طولانی. نشسته بیش از حد طولانی به خصوص در توالت می‌تواند فشار روی وریدهای مقعد را افزایش دهد.