ریزش مو (کچلی[۱]) فقط بر پوست کف سر و یا کل بدن تاثیر می‌گذارد. این عارضه میتواند ناشی از وراثت، مصرف برخی داروها و یا نوعی ناراحتی بالینی زمینه‌ای باشد. هر کسی شامل مردان، زنان و کودکان ممکن است دچار ریزش مو شود.
طاسی بطور معمول به ریزش بیش از حد موی سر اطلاق می شود. برخی افراد ترجیح می‌دهند طاسی بطور طبیعی رخ دهد و به دنبال درمان آن نیستند و آن را پنهان نمی کنند. اما برخی افراد دیگر با کلاه‌گیس، پیرایش و روسری رویش را می‌پوشانند. البته افرادی هم هستند که سراغ داروها یا اعمال جراحی موجود برای درمان ریزش مو می‌روند.
قبل از انتخاب هر گونه درمان، در مورد علت خاص ریزش موی خود و بهترین شیوه‌های درمانی با پزشک صحبت کنید.
ریزش مو بسته به عامل آن، به شکلهای مختلفی بروز می‌کند. شاید به طور ناگهانی و یا و به تدریج ظاهر شود و فقط پوست سر و یا تمام بدن را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از انواع ریزش مو موقتی هستند، در حالی که بقیه دائمی هستند.
علائم و نشانه‌های احتمالی ریزش مو عبارتند از:
- کم‌پشت شدن تدریجی موها در بالای سر. این رایج‌ترین نوع ریزش مو است که هم در مردان و هم در زنان مشاهده می‌شود. در مردان، مو اغلب به شکل خطی شبیه حرف M از پیشانی به طرف عقب می‌ریزد. در زنان معمولا خط موی روی پیشانی حفظ می‌شود اما، با گذشت پیشانی پهن تر می شود (خط رویش مو عقب تر می رود).
- نقطه‌های طاس بصورت مدور و یا تکه‌تکه. برخی از افراد با طاسی نقطه‌ای صاف روبرو می‌شوند که اغلب حدود ۲٫۶ سانتی متر درازا دارد. این نوع ریزش مو معمولا فقط پوست سر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما گاهی در ریش و یا ابرو نیز رخ می‌دهد. در برخی موارد، پوست قبل از ریزش سطحی مو دچار خارش یا درد می‌شود.
- سستی ناگهانی ریشه موها. شوک فیزیکی یا عاطفی میتواند باعث سستی ریشه موها شود. به صورتی که مشتی مو هنگامی که موها را به ملایمت شانه می کنید یا می شویید از پوست سر جدا می شود.. این نوع ریزش مو معمولا باعث کم‌پشتی کلی می‌شود نه طاسی تکه‌تکه.
- ریزش موی کامل بدن. برخی شرایط بالینی و درمان‌های پزشکی، مانند شیمی‌درمانی برای سرطان، میتواند به از دست دادن مو در سراسر بدن منجر شود. مو معمولا پس از پایان دوره درمان دوباره رشد می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
چنانچه متوجه ریزش ناگهانی مو به شکل تکه‌تکه و یا شدیدتر از ریزش مو در هنگام شانه‌کردن یا شستن موها شدید، حتماً با پزشک صحبت کنید. ریزش موی ناگهانی میتواند نشانگر یک بیماری زمینه‌ای باشد و ممکن است به درمان پزشکی نیاز داشته باشد.
اکثر مردم به طور معمول ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو در روز از دست می دهند. اما این مقدار ریزش مو در مقابل حدود ۱۰۰،۰۰۰ مو برروی پوست سر نباید بطور قابل‌توجهی باعث کم‌پشتی شود. همانطور که افراد پا به سن می‌گذارند، موها به تدریج کم‌پشت می‌شوند. علل دیگر ریزش مو عبارتند از عوامل هورمونی، شرایط پزشکی و داروها.
عوامل هورمونی
شایع‌ترین علت ریزش مو نوعی بیماری ارثی به نام طاسی با الگوی مردانه یا طاسی با الگوی زنانه به شمار می‌رود. در افراد مستعد از لحاظ ژنتیکی، هورمونهای جنسی خاصی باعث تحریک الگویی برای ریزش دائمی مو می‌شود. این نوع کم‌پشتی مو بیشتر در مردان شایع است و گاهی از اوایل بلوغ آغاز می‌شود.
تغییرات و عدم تعادل هورمونی نیز میتواند موجب ریزش موقتی مو شود. این عارضه میتواند به علت بارداری، زایمان، قطع مصرف قرصهای ضد‌بارداری و یا شروع یائسگی باشد.
بیماری ها و اختلالات گوناگونی موجب ریزش مو می‌شود، از جمله:
- مشکلات تیروئید. غده تیروئید به تنظیم سطح هورمون در بدن کمک می‌کند. اگر این غده به درستی عمل نکند، ممکن است به ریزش مو منجر شود.
- کچلی ناحیه‌ای[۲]. این بیماری هنگامی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و باعث بروز تکه‌های صاف و مدوری از ریزش مو می‌شود.
- عفونت‌های پوست سر. عارضه‌هایی مانند عفونت قارچی میتواند به مو و پوست سر حمله کند و به ریزش مو منجر شود. به محض اینکه عفونت درمان شود، مو به طور کلی دوباره رشد می‌کند.
- سایر اختلالات پوستی. بیماری‌هایی که باعث زخم می‌شوند، مانند لیکن پلان [۳] و برخی از انواع لوپوس، موجب ریزش دائمی مو در ناحیه زخم خواهد شد.
داروها
ریزش مو میتواند ناشی از داروهایی باشد که برای درمان ناراحتی‌هایی زیر مصرف می‌شوند:
- سرطان
- آرتروز
- افسردگی
- مشکلات قلبی
- فشار خون بالا
سایر علل ریزش مو
ریزش مو همچنین میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
- شوک فیزیکی یا عاطفی. بسیاری از افراد چند ماه پس از یک شوک فیزیکی یا عاطفی، دچار کم‌پشتی کلی مو می‌شوند. مثالها عبارتند از دست دادن ناگهانی و یا بیش از حد وزن، تب بالا و یا مرگ یکی اعضای خانواده.
- اختلال کندن مو. این بیماری روانی باعث می‌شود فرد بی‌اراده مدام موهایش را می‌کند، خواه از روی پوست سر، ابرو و یا نواحی دیگر بدن باشد. کندن مو از پوست کف سر اغلب نقطه‌های طاسی به شکل تکه‌تکه بر روی سر باقی می‌گذارد.
- مدل موهای خاص. ریزش مو بصورت کششی در صورتی رخ می‌دهد که موها بیش از حد محکم بافته یا بسته شوند، مانند سبک دانه‌ذرتی و یا دم‌خرگوشی ]دماسبی[.
- سابقه خانوادگی. خطر ریزش مو در صورتی افزایش می‌یابد که بستگان در دو طرف خانواده تجربه ریزش مو داشته باشند. وراثت نیز بر سن که در آن شروع به از دست دادن موها می‌کنید، همینطور سرعت پیشرفت، الگوی ظاهری و میزان ریزش تأثیر می‌گذارد.
- شیوه‌های درمان مو. استفاده بیش از حد و یا استفاده نادرست از محصولات رنگ‌آمیزی مو، صاف‌کننده‌های مو و فر دائمی میتواند موها را شکننده و مستعد جداشدگی از پوست سر کند. آرایش غلیظ موها یا مدل مویی که تارها را بیش از حد محکم می‌کشد نیز باعث کچلی می‌شود.
- تغذیه نامناسب. موها در صورتی کم‌پشت‌تر می‌شوند که از منابع غذایی سرشار از آهن و پروتئین، مانند گوشت قرمز، محصولات لبنی بدون چربی و غلات غنی از آهن برخوردار نباشد. ریزش مو مربوط به تغذیه نامناسب اغلب به همراه اختلالات غذا خوردن و رژیم‌های فشرده رخ می‌دهد.
به احتمال زیاد ابتدا نگرانی‌تان را با پزشک خانوادگی در میان خواهید گذاشت. پزشک یک متخصص به شما معرفی می‌کند که در زمینه درمان مشکلات پوستی فعالیت می‌کند.
چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
- اطلاعات شخصی کلیدی را فهرست کنید، از جمله هر گونه استرس عمده و یا تغییرات اخیر زندگی.
- تمام داروها را فهرست کنید، شامل ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.
- سوالاتی که باید از پزشک بپرسید یادداشت کنید
زمان ملاقات با پزشک محدود است، بنابراین فهرستی از سوالات مفید را تهیه کنید تا از این زمان بیشترین بهره را ببرید. سوالات را به‌ترتیب از مهم‌ترین به کم‌اهمیت‌ترین بچینید، چون شاید زمان کم بیاورید. برای ریزش مو، برخی از سوالات اساسی که می‌توان از پزشک پرسید عبارتند از:
- چه عاملی به احتمال زیاد باعث بروز علائم یا وضعیت بالینی من شده است؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم یا وضعیت بالینی من وجود دارد؟
- چه نوع آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
- آیا وضعیت من بیشتر موقتی است یا مزمن؟
- بهترین اقدام و راهکار چیست؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- آیا باید به یک متخصص مراجعه کنم؟ چه هزینه‌ای خواهد داشت، و آیا بیمه حق ملاقات با متخصص را پوشش می‌دهد؟
- آیا جایگزین عمومی برای داروهایی که برایم تجویز می‌کنید وجود دارد؟
- آیا کتابچه راهنما یا مطالب چاپی وجود دارد که بتوانم با خودم به خانه ببرم ؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
پزشک به احتمال زیاد تعدادی سوال از شما می‌پرسد. آمادگی برای پاسخگویی کمک خواهد کرد برای موضوعاتی که می‌خواهید بیشتر بررسی شود به اندازه کافی زمان ذخیره کنید. پزشک شاید سوال‌های زیر را بپرسد:
- برای اولین بار چه زمانی با ریزش مو روبرو شدید؟
- آیا ریزش مو مداوم بوده یا گاه به بیگاه؟
- آیا در گذشته مشکل مشابهی داشته‌اید؟
- آیا کسی در اعضای خانواده شما ریزش مو را تجربه کرده است؟
- چه نوع دارو یا مکملی به طور منظم مصرف می‌کنید؟
- آیا کارهایی وجود دارد که باعث بهبود ریزش مو می‌شود؟ مثال بزنید
- آیا کارهایی وجود دارد که باعث وخامت ریزش مو می‌شود؟ مثال بزنید
یک تاریخچه پزشکی کامل، سابقه خانوادگی و معاینه جسمانی میتواند به فرایند تشخیص بیماری کمک کند. الگو و سرعت ریزش مو، ظاهر موهای اطراف، و علائم همراه هنگامی تشخیص پزشکی در نظر گرفته می‌شوند.
تست‌های آزمایشگاهی
پزشک شاید آزمایش‌های خون انجام دهد تا تعیین کند آیا دچار وضعیت پزشکی شده‌اید که باعث از دست دادن مو شده است، مانند بیماری تیروئید، دیابت یا لوپوس.
بافت‌برداری و نمونه‌گیری
در طول یک آزمایش کشش، چندین تار مو به‌آرامی کشیده می‌شود تا پزشک ببیند چند عدد کنده می‌شود. این کار کمک می‌کند تا مرحله کنونی فرایند ریزش تعیین شود. نمونه‌های خراش روی پوست و یا از چند تار مو کنده از پوست کف سر به بررسی این موضوع کمک می‌کند که آیا نوعی عفونت باعث ریزش مو شده یا خیر. هنگامی که تایید تشخیص دشوار باشد، پزشک به بافت‌برداری منگنه‌ای (بیوپسی با پانچ) روی خواهد آورد. در طول این تست، پزشک از ابزاری دایره‌ای برای جداسازی بخش کوچکی از لایه‌های عمیق‌تر پوست استفاده خواهد کرد.
برای برخی از انواع ریزش مو، شاید رشد موها بدون درمان از سر گرفته شود. در شرایط دیگر، درمان ممکن است به تقویت رشد مو و یا پنهان کردن ریزش مو کمک کند.
دارو
داروهای تایید شده از سوی اداره غذا و دارو (FDA) برای درمان ریزش مو عبارتند از:
- مینوکسیدیل (روگاین). مینوکسیدیل نوعی مایع یا کف است که بدون نسخه تجویزی در داروخانه‌ها یافت می‌شود و باید روزی دو بار برروی پوست سر بمالید تا از ریزش بیشتر مو جلوگیری کند. بعضی افراد گاهی با رشد مجدد مو و یا کُندی ریزش مو و یا هر دو روبرو می‌شوند. دوازده هفته طول می‌کشد تا موهای جدید شروع به رشد کنند. مینوکسیدیل در محلول ۲ درصدی و محلول ۵ درصدی موجود است. عوارض جانبی میتواند سوزش پوست سر و گاهی رشد ناخواسته مو بر روی پوست مجاور پیشانی و یا چهره باشد.
- فیناستراید (پروپسیا). این داروی تجویزی برای درمان کچلی مردانه است به صورت قرص و روزانه مصرف می‌شود. بسیاری از مردانی که فیناستراید مصرف می‌کنند با کاهش سرعت ریزش مو مواجه می‌شوند و برخی شاید تاحدی رشد مجدد داشته باشند. عوارض جانبی نادر ناشی از فیناستراید شامل کاهش میل جنسی و عملکرد جنسی می‌باشد. اداره غذا و دارو FDA همچنین هشدار داده که افزایش خطر ابتلا به نوعی سرطان پروستات هر چند کم ولی در برخی مردان وجود دارد. زنان در سن باروری می‌بایست از مصرف فیناستراید پرهیز کنند.
جراحی
در رایج‌ترین نوع ریزش دائمی مو تنها قسمت بالایی سر تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اعمال جراحی میتواند بسیاری از تار موهای افتاده را جبران کند.
- پیوند مو. این نوع جراحی به حذف برآمدگی‌های ریز روی پوست از قسمت عقب یا دو طرف کف سر می‌پردازد که هر کدام شامل چند تار مو می‌شوند. برآمدگی‌ها سپس به درون تکه‌های طاس پوست سر کاشته می‌شوند. شاید به چندین جلسه جراحی پیوند نیاز باشد، چون ریزش موی ارثی به مرور زمان پیشرفت می‌کند.
- کاهش پوست سر. این روش جراحی به حذف بعضی قسمت‌های پوست طاس برروی سر می‌پردازد. پس از آنکه پوست سر بی‌مو جداسازی شود، فضای خالی با پوست پوشیده از مو بسته می‌شود. پزشکان همچنین می‌توانند با تکنیک کاهش پوست سر، پوست حامل مو را برروی ناحیه‌ای از پوست طاس چین بدهند.
روش‌های جراحی برای درمان طاسی پرهزینه و دردناک هستند. خطرات احتمالی عبارتند از عفونت و زخم.
کلاه‌گیس و پوشش مو
این نکات میتواند به جلوگیری از انواع قابل‌پیشگیری ریزش مو کمک کند:
- گرفتن یک رژیم غذایی متعادل از لحاظ مواد مغذی
- اجتناب از مدل موهای تنگ، مانند دم‌خرگوشی، چهل‌گیس، نان و دماسبی
- اجتناب از کندن، مالش و یا کشیدن وسواسی موها
[۱] alopecia
[۲]Alopecia areata
[۳] Lichen planus
