اسکولیوز به خمیدگی یک‌وری (یک طرفه) ستون فقرات اطلاق می شود که اغلب در طول رشد ناگهانی و درست قبل از بلوغ رخ می‌دهد. اگرچه ممکن است در اثر شرایط بالینی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی ایجاد شود، اما علت اکثر موارد اسکولیوز ناشناخته است.
اغلب موارد اسکولیوز خفیف هستند، اما برخی کودکان دچار ناهنجاری‌های ستون فقرات می‌شوند که همچنان در روند رشد شدیدتر می‌شود. اسکولیوز شدید می‌تواند ناتوان‌کننده باشد. خمیدگی بسیار شدید ستون فقرات می‌تواند مقدار فضای داخل قفسه سینه را کاهش دهد و در نتیجه، عملکرد درست ریه‌ها را دشوار کند.
کودکانی که اسکولیوز خفیف دارند معمولا با اشعه ایکس از نزدیک تحت نظارت قرار می‌گیرند تا بدتر شدن خمیدگی مشخص شود. در بسیاری از موارد، هیچ درمانی لازم نیست. برخی کودکان به بستن آتل نیاز دارند تا از بدتر شدن خمیدگی جلوگیری شود. برخی دیگر ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشند تا از وخامت اسکولیوز پیشگیری شود و موارد شدید اسکولیوز به وضعیت صاف بازگردد.
علائم و نشانه‌های احتمالی اسکولیوز عبارتند از:
- شانه‌های ناهمتراز
- یکی از کتف‌ها برآمده‌تر از دیگری به نظر می‌رسد
- کمر ناهموار
- یکی از لگن‌ها بالاتر از دیگری قرار دارد
اگر خمیدگی اسکولیوز بدتر شود، ستون فقرات نیز دچار چرخش و یا پیچ و تاب خواهد شد، همچنین از سمتی به سمت دیگر قوس پیدا خواهد کرد. این باعث می‌شود که دنده‌های یک طرف بدن بیشتر از طرف دیگر بیرون بزنند. اسکولیوز شدید می‌تواند باعث کمر درد و اشکال در تنفس شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی به پزشک مراجعه کنید که متوجه علائم و نشانه‌های اسکولیوز در کودک‌تان می‌شوید. با این حال، خمیدگی خفیف می‌تواند بدون آگاهی پدر و مادر یا فرزند رخ دهد، زیرا به تدریج بروز می‌کند و معمولا دردی ایجاد نمی‌کند. گاهی، معلمان، دوستان و هم‌تیمی ورزشی اول از همه متوجه اسکولیوز در کودک می‌شوند.
پزشکان نمی‌دانند چه عاملی باعث رایج‌ترین نوع اسکولیوز می‌شود؛ هر چند به نظر می‌رسد شامل عوامل ارثی باشد، چون این اختلال معمولا در خانواد‌ها نسل به نسل به ارث می‌رسد. انواع نادرتر اسکولیوز ناشر از عوامل احتمالی زیر می‌شوند:
- ناراحتی‌های عصبی-عضلانی مانند دیستروفی عضلانی و یا فلج مغزی
- نقائص مادرزادی موثر بر رشد استخوانهای ستون فقرات
- صدمات یا عفونت ستون فقرات
عوامل خطر برای ابتلا به رایج‌ترین نوع اسکولیوز عبارتند از:
- سن. علائم و نشانه‌ها به طور معمول در طول رشد ناگهانی درست قبل از آغاز بلوغ رخ می‌دهند، یعنی معمولا بین سنین ۹ تا ۱۵ سالگی.
- جنسیت. اگرچه هر دو پسران و دختران به یک اندازه دچار اسکولیوز خفیف می‌شوند، اما دختران در معرض خطر بسیار بالاتری برای وخامت خمیدگی قرار می‌گیرند و به درمان نیاز دارند.
- سابقه خانوادگی. اسکولیوز می‌تواند در خانواده نسل به نسل به ارث برسد، اما بیشتر کودکان مبتلا به اسکولیوز هیچ سابقه خانوادگی از این بیماری ندارند.
اگرچه اکثر افراد مبتلا به اسکولیوز با شکل خفیف می‌شوند،
ولی اسکولیوز گاهی ممکن است باعث عوارض زیر گردد:
- آسیب ریه و قلب. در اسکولیوز شدید، قفسه صدری شاید بر روی ریه‌ها و قلب فشار بیاورد و در نتیجه، تنفس و پمپاژ قلب را مشکل‌تر کند.
- بازگشت مشکلات. بزرگسالانی که در دوران کودکی دچار اسکولیوز شده باشند، به احتمال بیشتری نسبت به افراد در جمعیت عادی با کمردرد مزمن روبرو می‌شوند.
- ظاهر. وقتی اسکولیوز وخیم‌تر می‌شود، موج تغییرات قابل‌توجهی خواهد شد؛ از جمله شانه‌های ناهمتراز، دنده‌های برجسته، باسن ناهموار و جابه‌جایی دور کمر و تنه به پهلو. افراد مبتلا به اسکولیوز اغلب در مورد ظاهر خود به‌شدت خجالتی می‌شوند.
پزشک کودک‌تان شاید وضعیت اسکولیوز را در بازدیدکنندهای منظم بررسی کند. بسیاری از مدارس نیز برنامه‌های غربالگری برای اسکولیوز برگزار می‌کنند. معاینات جسمانی قبل از مشارکت در ورزش اغلب به تشخیص اسکولیوز منجر می‌شود. اگر مطلع شدید که فرزندتان اسکولیوز دارد، برای تایید وضعیت بالینی به پزشک مراجعه کنید.
پزشک شاید معاینه عصبی برای بررسی موارد زیر انجام دهد:
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی
- رفلکس غیر طبیعی
تست‌های تصویربرداری
اشعه ایکس ساده می‌تواند تشخیص اسکولیوز را تایید کند و شدت خمیدگی ستون فقرات آشکار سازد. اگر پزشک در مورد عامل اسکولیوز به بیماری زمینه‌ای مانند تومور مشکوک شود، آزمایشات تصویربرداری اضافی را توصیه می‌کند، از جمله:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسیMRI) ) در این روش، از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر بسیار دقیق از استخوان‌ها و بافت‌های نرم بهره‌گیری می‌شود.
- توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی اسکن. ترکیبی از اشعه ایکس گرفته شده از جهات مختلف برای تولید تصاویر با جزئیات بیشتر نسبت به اشعه ایکس ساده.
- اسکن استخوان. اسکن استخوان شامل تزریق ماده رادیواکتیو می‌شود که به نقاط شفایافته استخوان وارد می‌شود.
اکثر کودکان مبتلا به اسکولیوز دارای خمیدگی ملایم هستند و احتمالا به درمان با آتل و یا عمل جراحی نیاز نخواهند داشت. کودکانی که اسکولیوز خفیف دارند، شاید هر چهار تا شش ماه یکبار به معایناتی برای مشاهده تغییرات احتمالی در انحنای برآمدگی نیاز داشته باشند.
اگرچه دستورالعمل‌هایی برای خمیدگی خفیف، متوسط و شدید وجود دارد، اما تصمیم به شروع درمان همیشه فردی است. عواملی که باید در نظر گرفته شود عبارتند از:
- جنسیت. دختران نسبت به پسران در معرض خطر بسیار بالاتری برای پیشرفت بیماری قرار دارند.
- شدت خمیدگی. خمیدگی‌های بزرگتر به احتمال بیشتری با گذشت زمان بدتر می‌شوند.
- الگوی خمیدگی. خمیدگی‌های دوتایی، همچنین معروف به خمیدگی S-شکل، معمولاً بیشتر از خمیدگی C-شکل وخیم‌تر می‌شود.
- محل خمیدگی. خمیدگی واقع در بخش مرکزی ستون فقرات (قفسه سینه) اغلب بیشتر از خمیدگی در بخش بالایی یا پایینی ستون فقرات وخیم می‌شود.
- بلوغ. اگر رشد استخوان کودکی متوقف شده باشد، خطر پیشرفت خمیدگی کم می‌شود. همچنین بدان معنی است که آتل‌ها بیشترین اثر را بر کودکانی می‌گذارند که استخوان‌ها شان هنوز در حال رشد است.
آتل‌بندی
اگر استخوانهای فرزندتان هنوز در حال رشد است و دچار اسکولیوز متوسط شده، پزشک شاید آتل‌بندی را توصیه کند. استفاده از آتل موجب درمان اسکولیوز نمی‌شود، و یا خمیدگی را به حالت عادی برنمی‌گرداند، اما معمولا مانع پیشرفت خمیدگی می‌شود.
اکثر آتل‌بندی‌های روز و شب فرسوده می‌شوند. میزان اثرگذاری اتل‌بندی با تعداد ساعت‌های روز که استفاده می‌شود افزایش می‌یابد. کودکانی که آتل‌بندی می‌کنند معمولا می‌توانند در بسیاری از فعالیت‌ها شرکت کنند و محدودیت‌های کمتری داشته باشند. در صورت لزوم، بچه‌ها می‌توانند آتل را دربیاورند تا در ورزش یا سایر فعالیت‌های جسمانی شرکت کنند.
آتل‌بندی پس از توقف رشد استخوان دیگر برداشته می‌شود. این کار به طور معمول در زمان‌های زیر رخ می‌دهد:
- حدود دو سال پس آنکه دختران شروع به عادت ماهانه می‌کنند
- هنگامی که پسران به تراشیدن ریش نیاز پیدا می‌کنند
- هنگامی که دیگر تغییری در قد رخ نمی‌دهد
آتل‌بندی دو نوع اصلی دارد:
- آتل زیربغل یا تحتانی. این نوع آتل‌بندی است از جنس مواد پلاستیکی مدرن ساخته شده و طوری خمیدگی پیدا می‌کند تا با بدن تنظیم شود. این آتل‌بندی چسبان[۱] در زیر لباس تقریبا نامرئی می‌شود، چون زیر بازوها، دورتادور قفسه صدری، کمر و باسن جا می‌گیرد. آتل‌بندی زیربغل برای خمیدگی در ستون فقرات بالایی و یا گردن مفید نیست.
- آتل‌بندی میلواکی. این نوع آتل تمام‌تنه دارای یک حلقه گردن با پایه‌هایی برای چانه و پشت سر است. این آتل یک نوار مسطح در جلو و دو میله صاف در پشت دارد. از آنجایی که آتل‌بندی میلواکی دست و پا گیرتر می‌شود، معمولا فقط در موقعیت‌های مورد استفاده قرار می‌گیرد که آتل زیر بغل مفید نیست.
جراحی
اسکولیوز شدید معمولا با گذشت زمان پیشرفت می‌کند، بنابراین پزشک برای کاهش شدت خمیدگی ستون فقرات و جلوگیری وخامت وضعیت شاید عمل جراحی اسکولیوز را پیشنهاد دهد. رایج‌ترین نوع عمل جراحی اسکولیوز “همجوشی نخاعی” نامیده می‌شود.
در همجوشی نخاعی، جراح دو یا چند استخوان در ستون فقرات (مهره) را طوری به هم وصل می‌کند تا نتوانند مستقل از هم حرکت کنند. قطعات استخوان یا مواد استخوان‌مانند میان مهره‌ها قرار داده می‌شوند. میله‌های فلزی، قلاب، پیچ یا سیم به طور معمول آن بخش از ستون فقرات را راست و ثابت نگه می‌دارند تا مواد استخوانی قدیمی و جدید بایکدیگر جوش بخورند.
جراحی معمولا تا بعد از توقف رشد استخوان کودک به تعویق انداخته می‌شود. اگر اسکولیوز در سنین جوانی به سرعت در حال پیشرفت باشد، جراحان یک میله مخصوص نصب می‌کنند که همگام با رشد کودک از لحاظ طولی تنظیم می‌شود. این میله‌ی در حال رشد به بخش بالایی و پایینی خمیدگی ستون فقرات متصل می‌شود، و معمولا هر شش ماه یکبار طولانی‌تر می‌گردد.
عوارض ناشی از جراحی ستون فقرات ممکن است شامل خونریزی، عفونت، درد و یا آسیب عصبی. به ندرت، استخوان ترمیم نمی‌یابد و به عمل جراحی دیگری نیاز می‌شود.
اگرچه تمرینات فیزیوتراپی نمی‌تواند از اسکولیوز جلوگیری کند، اما ورزش عمومی و یا شرکت در ورزش‌های گروهی برای بهبود سلامت کلی و سرزندگی بسیار مفید خواهد بود.
مطالعات نشان می‌دهد که درمان‌های زیر برای اسکولیوز بی‌اثر بوده‌اند:
- فنون ماساژ و مالش ستون فقرات (کایروپراسی)
- تحریک الکتریکی عضلات
- بازخورد زیستی
رویارویی با اسکولیوز برای فردی جوان در مرحله بسیار پیچیده زندگی دوبرابر دشوار می‌شود. نوجوانان زیر بمباران تغییرات جسمانی و چالش‌های عاطفی و اجتماعی قرار دارند. با تشخیص افزوده اسکولیوز، ممکن است خشم، ناامنی و ترس رخ دهد.
گروه حمایتی قوی از همسالان می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر پذیرش اسکولیوز در ذهن نوجوان و همینطور درباره آتل‌بندی و یا درمان جراحی بگذارد. فرزندتان را تشویق کنید با دوستان‌شان صحبت کنند و حمایت بخواهند.
پیوستن به یک گروه حمایتی برای والدین و بچه‌های مبتلا به اسکولیوز می‌تواند مفید باشد. اعضای گروه حمایتی می‌توانند مشاوره ارائه دهند، همینطور تجارب زندگی واقعی را به دیگران انتقال دهند و کمک کنند با دیگرانی که درگیر چالش‌های مشابه هستند ارتباط برقرار شود.
[۱] thoracolumbosacral orthosis
