تعریف

سوختگی ممکن است مشکلات پزشکی جزئی و یا موقعیتهای اورژانسی مرگبار ایجاد کند. بسیاری از مردم هر سال به خاطر صدمات سوختگی ناشی از آتش می‌میرند. برق و مواد شیمیایی نیز موجب سوختگی شدید می‌شوند. مایعات در حال جوش شایع‌ترین علت سوختگی در کودکان به شمار می‌رود.

درمان سوختگی بستگی به محل و شدت آسیب‌دیدگی دارد. آفتاب‌سوختگی و تاول جزئی ناشی از آن معمولاً در خانه درمان می‌شود. سوختگی‌های عمیق و یا گسترده به توجه فوری پزشکی نیاز دارد.

افراد مبتلا به سوختگی‌های شدید اغلب به درمان در مراکز تخصصی نیاز دارند. شاید به پیوند پوست برای پوشاندن روی زخم‌های بزرگ و یا به حداقل رساندن زخم عمیق احتیاج پیدا کنند. همینطور به حمایت عاطفی و ماه‌ها مراقبت پیگیری مانند فیزیوتراپی نیاز دارند.

سوختگی پوست درجه سه

انواع سوختگی

سوختگی بطور یکنواخت بر تمام سطح پوست تاثیر نمی‌گذارد، بنابراین جراحت می‌تواند به اعماق مختلفی برسد. برای تمیز شدت، میزان آسیب‌دیدگی بافت باید مشخص شود.

در ادامه سه نوع سوختگی‌ بیان می‌شود:

درجه یک: این سوختگی جزئی تنها بر لایه بیرونی پوست (اپیدرم) تاثیر می‌گذارد. ممکن است باعث قرمزی، تورم و درد شود. این حالت معمولا با اقدامات کمک‌های اولیه در عرض چند روز تا یک هفته بهبود می‌یابد. آفتا‌ب‌ سوختگی مثالی بارز است.

درجه دو: این نوع سوختگی بر هر دو لایه اپیدرم و لایه دوم پوست (درم) تاثیر می‌گذارد. ممکن است باعث قرمزی، سفید یا ایجاد لکه در پوست، درد و تورم شود. همینطور زخم اغلب مرطوب و یا خیس به نظر می‌رسد. پوست شاید تاول بزند و درد شدید شود. سوختگی درجه دومِ عمیق می‌تواند باعث زخم شود.

درجه سوم: این سوختگی به لایه چربی زیر پوست می‌رسد. مناطق سوخته ممکن است سیاه یا سفید زغالی شوند. پوست ممکن است مومی یا چرم به نظر برسد. سوختگی درجه سوم اعصاب را از بین می‌برد و باعث بی‌حسی می‌شود. افراد مبتلا به این نوع سوختگی شاید مشکل تنفسی هم پیدا کنند، دود استنشاق کنند و با مونوکسیدکربن مسموم شوند.

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید

در شرایط زیر به دنبال کمک اورژانسی باشید:

• سوختگی‌هایی که روی دست، پا، صورت، کشاله ران، باسن، مفصل بزرگ و یا ناحیه وسیعی از بدن رخ می‌دهد
• سوختگی‌های عمیق، یعنی سوختگی که بر تمام لایه‌های پوست و حتی بافتهای دیگر تأثیر می‌گذارد
• سوختگی ناشی از مواد شیمیایی یا برق
• اشکال در تنفس یا سوختگی راه هوایی

از سوختگی‌های جزئی می‌توان در خانه مراقبت کرد، اما در صورتی با دکتر تماس بگیرید که با عوارض زیر روبرو می‌شوید:

• تاولهای بزرگ
• علایم عفونت، مانند تراوش از زخم، افزایش درد، قرمزی و تورم
• سوختگی و یا تاولی که در چند هفته بهبود نمی‌یابد
• علایم جدید و بی‌دلیل
• زخم عمده

عوامل بسیاری باعث سوختگی می‌شوند، از جمله:

• آتش
• مایع گرم یا بخار
• فلز، شیشه یا اشیاء داغ دیگر
• جریان‌های الکتریکی
• تابش اشعه ایکس یا پرتودرمانی برای سرطان
• نور خورشید و یا نور ماوراءبنفش از چراغ یا تخت برنزه
• مواد شیمیایی مانند اسیدهای قوی، آب قلیایی، رقیق‌کننده رنگ یا بنزین
• سوء استعمال

سوختگی درجه دو

سوختگی‌های عمیق و یا گسترده می‌تواند به عوارض بسیاری منجر شود، از جمله:

عفونت: سوختگی می‌تواند پوست را در معرض آسیب ناشی از عفونت باکتریایی و افزایش خطر ابتلا به عفونت قرار دهد. سپسیس نوعی عفونت مرگبار است که در جریان خون گردش می‌کند و بر تمام بدن تاثیر می‌گذارد. این وضعیت به‌سرعت پیشرفت می‌کند و موجب شوک و نارسایی اندام‌ها می‌شود.

حجم خون کم: سوختگی می‌تواند به رگهای خونی آسیب برساند و باعث از دست رفتن مایعات شود. این امر ممکن است به حجم خون پایین (هیپوولمی) منجر شود. کمبود شدید خون و از دست دادن مایعات جلوی قلب را برای پمپاژ خون به اندازه کافی به بدن می‌گیرد.

دمای پایین بدن به شکلی خطرناک: پوست به مهار درجه حرارت بدن کمک می‌کند، پس زمانی که بخش بزرگی از پوست دچار جراحت می‌شود، حرارت بدن از دست می‌رود. این خطر رسیدن دمای بدن به درجه حرارتی بسیار پایین (هیپوترمی) را افزایش می‌دهد. هیپوترمی وضعیتی است که در آن بدن سریع‌تر آنکه گرما تولید کند، گرما از دست می‌دهد.

مشکلات تنفسی: تنفس هوای گرم و یا دود می‌تواند راه‌های هوایی را بسوزاند و باعث مشکلات تنفسی شود. استنشاق دود به ریه‌ها آسیب می‌رساند و موجب نارسایی تنفسی می‌شود.

زخم‌شدگی: سوختگی می‌تواند زخم‌ها و نواحی برآمده‌ای ایجاد کند که به خاطر رشد بیش از حد بافت زخمی (کلوئید) بروز می‌کنند.

مشکلات استخوان و مفصل: سوختگی‌های عمیق می‌توانند حرکت مفاصل و استخوان‌ها را محدود کنند. بافت زخمی که شکل می‌گیرد موجب کوتاه‌شدگی و انقباض پوست، عضلات و تاندون می‌شود. این وضعیت ممکن است مفاصل را به طور دائم از موقعیت اصلی جابه‌جا کند.

برای سوختگی‌هایی که روی دست، پا، صورت، کشاله ران، باسن، مفصل بزرگ و یا ناحیه وسیعی از بدن رخ می‌دهد، به دنبال مراقبتهای پزشکی اورژانس باشید. پزشک اتاق اورژانس شاید پیشنهاد دهد ابتدا توسط متخصص پوست، متخصص سوختگی، جراح یا متخصص دیگر معاینه شوید.

برای سایر سوختگی‌ها شاید نیاز باشد با دکتر خانوادگی وقت ملاقات بگذارید. اطلاعات زیر می‌تواند برای آمادگی پیش از ملاقات مفید باشد.

سوالاتی که می‌خواهید از دکتر بپرسید فهرست کنید، مانند:

• آیا برای سوختگی نیاز به درمان دارم؟
• گزینه‌های درمان و جوانب مثبت و منفی از هر کدام چیست؟
• شیوه‌های جایگزین برای پیشنهاد اولیه شما چیست؟
• آیا می‌توانم صبر کنم و تا ببینم سوختگی خودش بهبود می‌یابد یا نه؟
• آیا به داروهای تجویزی نیاز‌، و یا می‌توانم برای درمان این سوختگی از داروهای غیرتجویزی مصرف کنم؟
• باید منتظر چه نتایجی باشم؟
• چه اقدام‌های مراقبتی از پوست را برای بهبود سوختگی توصیه می‌کنید؟
• چه نوع اقدام‌های پیگیری باید انجام دهم؟
• در مدت بهبود، چه تغییراتی در پوستم ایجاد می‌شود؟

چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید

دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید:

• سوختگی چطور رخ داد؟
• آیا علائم دیگری هم دارید؟
• آیا ناراحتی بالینی زمینه‌ای دارید، مانند دیابت؟
• چه شیوه‌های درمانی برای سوختگی در خانه انجام داده‌اید؟
• آیا متوجه هر گونه تغییر در ظاهر سوختگی شده‌اید؟

در طول معاینه فیزیکی، دکتر پوست سوخته را بررسی می‌کند و می‌گوید چه درصدی از کل سطح بدن دچار سوختگی شده است. به طور کلی، ناحیه‌ای از پوست تقریبا به اندازه کف دست برابر با ۱ درصد از کل سطح بدن می‌باشد. برای افراد سنین ۱۰ تا ۴۰ ساله، انجمن سوختگی آمریکا سوختگی شدید را بدین صورت تعریف می‌کند، سوختگی ۲۵ درصد از کل سطح بدن یا هر نوع سوختگی مربوط به چشم، گوش، صورت، دستها، پاها و یا کشاله ران.

همچنین برای سایر جراحات معاینه خواهید شد تا تعیین شود آیا سوختگی بر بقیه قسمتهای بدن شما تاثیر گذاشته یا خیر. ممکن است به تستهای آزمایشگاهی، اشعه ایکس و یا سایر روشهای تشخیصی نیاز داشته باشید.

درمان سوختگی بستگی به محل و شدت آسیب‌دیدگی دارد. اکثر سوختگی‌های جزئی را می‌توان در خانه با مصرف محصولات غیرتجویزی و یا آلوئه درمان کرد. معمولاً در عرض چند هفته بهبود می‌یابند.

برای سوختگی‌های جدی، پس از کمکهای اولیه متناسب و ارزیابی زخم، شیوه درمان شاید دربرگیرنده داروها، پانسمان زخم، درمان و جراحی باشد. هدف از درمان در واقع کنترل درد، برداشتن بافت مرده، جلوگیری از عفونت، کاهش زخم، توانبخشی عملکردی و رسیدگی به نیازهای عاطفی است.

ممکن است درمان شما ماه‌ها طول بکشد. شاید در این مدت در بیمارستان بستری شوید یا به صورت سرپایی یا در خانه انجام شود. عوامل موثر بر این انتخاب شامل خواسته‌های شخصی، شرایط و توانایی‌های دیگر، مانند مهارت عوض کردن باندپیچی روی سوختگی می‌شود.

آفتاب سوختگی

داروها و محصولات التیام زخم

برای سوختگی عمده، داروها و محصولات مختلفی برای التیام مصرف می‌شوند.

درمان های مبتنی بر آب: تیم مراقبت ممکن است از روش‌هایی مانند غبار اولتراسونیک برای تمیز کردن و تحریک بافت زخم استفاده کند.

مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن: ممکن است به مایعات داخل‌وریدی (IV) برای جلوگیری از دست دادن آب بدن و نارسایی اندامها نیاز داشته باشید.

داروهای درد و اضطراب: روند بهبودی سوختگی می‌تواند فوق‌العاده دردناک شود. شاید به مورفین و داروهای ضداضطراب نیاز پیدا کنید؛ به ویژه هنگام تعویض باندپیچی.

کرم و پماد سوختگی: تیم مراقبت از انواع محصولات موضعی برای بهبود زخم بهره خواهد برد. این به مرطوب ماندن زخم، کاهش درد، جلوگیری از عفونت و بهبود سرع کمک خواهد کرد.

باندپیچی: تیم مراقبت تخصصی ممکن است باندپیچیهای مختلفی روی زخم اعمال کند. اینطوری محیطی مرطوب برای پوست فراهم می‌شود تا با عفونت مبارزه کند و سوختگی التیام یابد.

داروهایی که با عفونت مبارزه می‌کنند. اگر دچار عفونت شده باشید، شاید به آنتی‌بیوتیک بصورت داخل‌وردی نیاز پیدا کنید.

واکسیناسیون کزاز: دکتر ممکن است آمپول کزاز را پس از جراحت سوختگی توصیه کند.

درمانهای جسمانی و شغلی

اگر ناحیه سوخته بزرگ باشد، به خصوص اگر روی مفاصل رخ داده باشد، شاید به تمرینات درمان جسمانی نیاز داشته باشید. این کار می‌تواند به کشش پوست و انعطاف‌پذیر ماندن مفاصل کمک کند. انواع دیگر تمرینهای ورزش می‌تواند قدرت عضلانی و هماهنگی را بهبود بخشند. همینطور کاردرمانی در صورتی مفید خواهد بود که در انجام فعالیتهای عادی روزانه مشکل داشته باشید.

جراحی و سایر روشها

ممکن است یکی یا چندین مورد از آزمایشات زیر را انجام دهید:

تنفس کمکی: اگر صورت یا گردن‌تان سوخته باشد، گلویتان شاید دچار تنگی ناشی از تورم می‌شود. در این صورت، دکتر ممکن است یک لوله به انتهای نای بفرستد تا اکسیژن به ریه‌هایتان برسد.

لوله تغذیه: روند سوخت و ساز بدن زمانی به تکاپوی شدید می‌افتد که بدن تلاش می‌کند سوختگی‌ها را التیام بخشد. برای رساندن تغذیه کافی برای چنین روندی، دکتر ممکن است یک لوله تغذیه از طریق بینی‌تان به معده بفرستد.

کاهش جریان خون در اطراف زخم: اگر زخم ناشی از سوختگی به طور کامل اندام را در بر بگیرد ، شاید گردش خون را کُند و یا متوقف کند. زخمی که به طور کامل دورتادور قفسه‌سینه بروز کرده باشد تنفس را مشکل می‌کند. دکترتان ممکن است اثر زخم در جاهای مختلف را ببرد تا از چنین فشاری بکاهد. به این روش رفع فشار می‌گویند.

پیوند پوست: پیوند پوست نوعی عمل جراحی است که در آن از پوست سالم برای جایگزین بخشی از بافت زخمی ناشی از سوختگی‌های عمیق استفاده می‌شود. پوست اهدایی از اجساد و یا خوک می‌تواند راه‌حل موقتی مناسبی باشد.

جراحی پلاستیک: جراحی پلاستیک (بازسازی) می‌تواند ظاهر زخم سوختگی را بهبود دهد و انعطاف‌پذیری مفاصل آسیب‌دیده از زخم را افزایش دهد.

برای درمان سوختگی جزئی، این مراحل را دنبال کنید:

سوختگی را خنک کنید. شیر آب خنک (نه خیلی سرد) به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه یا تا زمانی که درد برطرف شود، برروی سوختگی باز کنید. همینطور حوله تمیز مرطوب با آب سرد بررویش بگذارید. از یخ استفاده نکنید. قرار دادن یخ به طور مستقیم برروی سوختگی می‌تواند آسیب بیشتری به بافت وارد کند.

انگشتر یا دیگر اشیای تنگ را از نواحی سوخته جدا کنید. سعی کنید این کار را قبل از متورم شدن ناحیه سوختگی به سرعت و با ملایمت انجام دهید.

تاول‌های کوچک را نترکانید (یعنی وقتی بزرگتر از ناخن انگشت کوچک دست نباشند). اگر تاول ترکید، به آرامی آن ناحیه را با صابون ملایم و آب تمیز کنید، پماد آنتی‌بیوتیک بمالید و پانسمان گاز نچسب دورش بپیچید.

لوسیون یا ژل مرطوب‌کننده و یا آلوئه‌ورا برروی سوختگی بگذارید. این کار ممکن است درد را تسکین دهد و از خشکی در مدت التیام زخم جلوگیری کند.

در صورت نیاز، مسکن غیرتجویزی مصرف کنید. محصولات دارویی بدون نسخه شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره)، ناپروکسن و استامینوفن (تیلنول، غیره) می‌شود.

واکسیناسیون کزاز را در نظر بگیرید. مطمئن شوید که آمپول تقویت‌کننده کزازی که زده‌اید به روز است. پزشکان توصیه می‌کنند که واکسیناسیون کزاز حداقل هر ۱۰ سال یکبار تکرار شود.

خواه سوختگی جزئی و یا جدی باشد، از کرمهای ضدآفتاب و مرطوب‌کننده به طور منظم پس التیام زخم استفاده کنید.

رویارویی با آسیب جدی ناشی از سوختگی می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد، به خصوص اگر برروی نواحی گسترده‌ای از بدن‌تان رخ داده باشد و یا در جاهایی که دیگران به‌آسانی می‌بینند، مانند صورت و یا دست‌ها. زخم بالقوه، کاهش تحرک و جراحی احتمالی همگی بر بار ناراحتی می‌افزایند.

به یک گروه حمایتی از افراد دیگری بپیوندید که سوختگی‌های جدی داشته‌اند و حال شما را درک می‌کنند. شاید با به اشتراک گذاشتن تجربه و مبارزات خود و آشنایی با افرادی که با چالش‌های مشابهی روبرو هستند تاحدودی آسایش پیدا کنید. از دکتر بخواهید گروه‌های حمایتی و اطلاع‌رسانی در جامعه محل زندگی‌تان یا منابع آنلاین را معرفی کند.

جراحی پیوند پوست

پیشگیری

حواستان به خطرات منجر به سوختگی در بیرون از خانه باشد، به خصوص اگر در مکان‌های کار می‌کنید که شعله‌های باز، مواد شیمیایی و یا پرحرارت دارد. برای کاهش خطر سوختگی معمولی در خانه:

• هرگز غذاها را در حال پخت روی اجاق گاز رها نکنید.
• دستگیره قابلمه را بسمت عقب اجاق گاز بچرخانید.
• مایعات داغ را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید.
• وسایل برقی را از آب دور نگه دارید.
• دمای مواد غذایی را قبل از دادن به کودک امتحان کنید. بطری شیر نوزاد را در مایکروویو گرم نکنید.
• هرگز در حالی که لباسهای گشاد پوشیده‌اید آشپزی نکنید، چون ممکن است بر روی اجاق گاز آتش بگیرد.
• اگر بچه کوچکی در آشپزخانه حضور دارد، دسترسی‌اش به منابع حرارتی مانند اجاق گاز، گریل در فضای باز، شومینه و بخاری محدود کنید.
• قبل از گذاشتن کودک در صندلی ماشین، حواستان به کمربند یا تسمه داغ باشد.
• اتو و دستگاه‌های مشابه را زمانی که استفاده تمام شد از پریز برق بکشید. آنها را جایی دور از دسترس کودکان قرار دهید.
• پریزهای الکتریکی بلااستفاده را با کلاهک‌های ایمنی بپوشانید. کابلها و سیمهای برق دور از دسترس بکشید تا کودکان آنها را نجوند.
• اگر مجبورید سیگار بکشید، از سیگار کشیدن در خانه و به خصوص در تختخواب پرهیز کنید.
• دستگاه آشکارساز دود را بررسی کنید و باتری‌ها را به طور منظم تعویض کنید.
• در هر طبقه از خانه، یک کپسول آتش‌نشانی نصب کنید.
• مواد شیمیایی، فندک و کبریت را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
• ترموستات آب گرمکن را زیر ۴۸ درجه تنظیم کنید تا سوختگی سطحی جلوگیری شود. آب حمام را قبل از قرار دادن کودک در آن تست کنید.