تعریف
هپاتیت A یا هپاتیت آ نوعی عفونت کبدی بسیار مسری ناشی از ویروس هپاتیت A است. این ویروس یکی از انواع مختلف ویروس‌های هپاتیت است که باعث التهاب می‌شود و بر توانایی عملکردی کبد تاثیر می‌گذارد.
به احتمال زیاد از طریق غذا یا آب آلوده و یا از تماس نزدیک با کسی که آلوده است در معرض هپاتیت A قرار می گیرید. موارد خفیف هپاتیت A نیازی به درمان ندارند و بسیاری از افراد که مبتلا هستند به طور کامل بدون آسیب کبدی دائمی بهبود می‌یابند.
رعایت بهداشت از جمله شستن دستها اغلب یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت در برابر هپاتیت A به شمار می‌شود. واکسن بیشتر برای افرادی در دسترس است که در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
ویروس هپاتیت آ و التهاب کبد
علایم هپاتیت A یا هپاتیت آ
علایم و نشانه‌های احتمالی هپاتیت A که به طور معمول تا چند هفته پس از ورود ویروس به بدن بروز نمی‌کنند عبارتند از:
- خستگی مفرط
- تهوع و استفراغ
- درد یا ناراحتی شکم، به خصوص در ناحیه کبد در پهلوی راست و زیر دنده‌های پایینی
- اسهال و مدفوع رُسی‌رنگ
- از دست دادن اشتها
- تب درجه پایین
- ادرار تیره
- درد مفاصل
- زردی پوست و چشم یا یرقان
اگر به هپاتیت A دچار شده باشید، ممکن است ابتدا یک بیماری خفیف داشته باشید که چند هفته طول می‌کشد یا یک بیماری شدید که چند ماه طول می‌کشد. البته نمی‌توان گفت هر کسی که هپاتیت A داشته باشد، علائم و نشانه‌های بیماری را بروز می‌دهد.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
چنانچه علائم و نشانه‌های هپاتیت A را دارید، یک وقت ملاقات با دکتر بگذارید.
اگر در معرض هپاتیت A قرار گرفته‌اید، تزریق واکسن هپاتیت A یا انجام ایمونوگلوبولین درمانی در طی دو هفته اول قرارگیری در معرض بیماری ممکن است شما را از عفونت محافظت کند. در شرایط زیر از دکتر یا مرکز بهداشت محلی خود در مورد دریافت واکسن هپاتیت A سوال کنید:
- اگر اخیرا سفر بین‌المللی کرده‌اید، به خصوص به مکزیک یا آمریکای جنوبی یا مرکزی و یا به مناطقی با سطح بهداشت ضعیف
- اگر رستورانی که در آن به تازگی غذا خورده‌اید گزارش شیوع هپاتیت A داده باشد
- یکی از نزدیکان‌تان، مانند کسی که با او زندگی می‌کنید یا از شما مراقب می‌کند مبتلا به هپاتیت A تشخیص داده شده است
- به تازگی با فردی تماس جنسی داشته‌اید که مبتلا به هپاتیت A بوده است
ویروس هپاتیت A که باعث عفونت می‌شود معمولا هنگامی گسترش می‌یابد که مقادیر بسیار ناچیزی از مواد آلوده مدفوعی وارد دستگاه گوارش فرد گردد. ویروس هپاتیت A سلول‌های کبدی را آلوده می‌کند و باعث التهاب می‌شود. این التهاب می‌تواند عملکرد کبد را مختل کند و موجب علائم و نشانه‌های دیگر هپاتیت A شود.
ویروس هپاتیت A از راه‌های مختلفی منتقل می‌شود، مانند:
- خوردن مواد غذایی که کسی برایتان درست کرده اما پس از رفتن به توالت دستهایش را به طور کامل نشسته است
- نوشیدن آب آلوده
- خوردن صدف خام رشد کرده در آب آلوده به فاضلاب
- تماس نزدیک با شخصی که آلوده باشد حتی اگر هیچ علامت یا نشانه‌ای از بیماری نداشته باشد
- داشتن رابطه جنسی با کسی که به این ویروس دچار شده است
در شرایط زیر در معرض خطر بالاتری برای هپاتیت A قرار دارید:
- سفر و یا کار در مناطقی با نرخ بالای هپاتیت A
- حضور و یا کار در مراکز مراقبت از کودکان
- مردی باشید که با مردان دیگر تماس جنسی دارد
- HIV مثبت باشد
- مبتلا به نوعی اختلال عامل لخته‌شدگی مانند هموفیلی باشید
- مواد مخدر غیرقانونی از طریق تزریق یا غیر تزریقی مصرف می‌کنید
- با شخص دیگری زندگی می‌کنید که هپاتیت A دارد
- با فردی تماس جنسی داشته‌اید که مبتلا به هپاتیت A بوده است
بر خلاف انواع دیگر ویروس هپاتیت، هپاتیت A موجب تخریب طولانی‌مدت کبد نمی‌شود و هرگز به حالت مزمن درنمی‌آید.
در موارد نادر، هپاتیت A می‌تواند باعث ازکارافتادگی ناگهانی کبد به خصوص در افراد مسن و یا افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی شود. نارسایی حاد کبدی نیاز به بستری در بیمارستان برای نظارت و درمان دارد. برخی از افراد با نارسایی حاد کبدی ممکن است به پیوند کبد نیاز پیدا کنند.
اگر کسی از نزدیکان‌تان مبتلا به هپاتیت A تشخیص داده شده است، از دکتر یا مرکز بهداشت محلی بپرسید که آیا برای جلوگیری از عفونت باید واکسن هپاتیت A تزریق کند.
اگر علائم و نشانه‌های هپاتیت A را بروز می‌دهید، با دکتر خانوادگی یا پزشک عمومی وقت ملاقات بگذارید.
یرقان یکی از علایم هپاتیت آ است
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
از آنجا که جلسه ملاقات بسیار کوتاه می‌شود و اغلب زمینه‌های زیادی برای مشاوره پزشکی وجود دارد، پس بهتر است از قبل آمادگی کسب کرده باشید.
از محدودیت‌های پیش از ملاقات با دکتر آگاهی داشته باشید. هنگامی که با دکتر قرار ملاقات می‌گذارید، حتماً پرس‌و‌جو کنید که چه کارهایی را باید از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
نشانه‌های بیماری را یادداشت کنید، از جمله هر گونه مواردی که به نظر می‌رسد به علتِ ملاقات پزشکی مربوط نباشد.
اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، از جمله استرس زیاد یا تغییر اخیر در زندگی.
داروهایتان را فهرست کنید، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.
یکی از اعضای خانواده یا دوست‌تان را به همراه خود ببرید. اگر کسی همراه‌تان باشد شاید نکته‌ای را به یاد بیاورد که شما متوجه نشده‌اید یا فراموش کرده‌اید.
سوالاتی را یادداشت کنید تا از دکتر بپرسید.
فهرست کردن سوالاتی که باید از دکتر بپرسید می‌تواند به بهره‌برداری بهینه از زمان ملاقات پزشکی کمک کند. در مورد عفونت هپاتیت A، برخی از سوالات اساسی که باید از دکتر بپرسید عبارتند از:
- چه عواملی به احتمال زیاد باعث بروز علائم یا چنین بیماری در من شده‌اند؟
- به جز محتمل‌ترین علت، چه علل احتمالی دیگری برای علائم یا وضعیت بالینی من وجود دارد؟
- اگر من هپاتیت A دارم، چه کارهایی می‌توانم انجام دهم تا دیگران به بیماری آلوده نشوند؟
- آیا افرادی که نزدیکم زندگی می‌کنند باید واکسن هپاتیت دریافت کنند؟
- آیا می‌توانم در حالی که هپاتیت A دارم به کار ادامه دهم و یا به مدرسه برم؟
- چه علائم و نشانه‌هایی بیانگر عوارض جدی ناشی از هپاتیت A هستند؟
- چطور بفهمم که دیگر امکان ندارد هپاتیت A از من به دیگران سرایت کند؟
- آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری در این باره وجود دارد که مطالعه کنم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
چنانچه سوالات دیگری در ذهن دارید به هیچ وجه معطل نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید:
- علائم بیماری چه زمانی آغاز شد؟
- آیا نشانه‌های بیماری مداوم بوده‌اند یا گاه‌به‌گاه؟
- علائم چقدر شدید هستند؟
- آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را بهبود می‌دهند؟ نام ببرید
- آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را وخیم‌تر می‌کنند؟ نام ببرید
از آزمایشات خون برای تشخیص حضور هپاتیت A در بدن استفاده می‌شود. نمونه خون معمولا از ورید بازو گرفته می‌شود و بعد برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.
هیچ درمان خاصی برای هپاتیت A وجود ندارد. بدن خودش بطور طبیعی ویروس هپاتیت A را پاکسازی می‌کند. در اغلب مواردِ هپاتیت A، کبد در ظرف شش ماه بدون هیچ آسیب پایداری بهبود می‌یابد.
درمان و پیشگیری هپاتیت آ
درمان هپاتیت A معمولا برروی مقابله با علائم و نشانه‌های بیماری متمرکز است. ممکن است به اقدام‌های زیر نیاز پیدا کنید:
استراحت. بسیاری از افراد مبتلا به عفونت هپاتیت A احساس خستگی و مریضی می‌کنند و انرژی کمتری دارند
مقابله با حالت تهوع. تهوع می‌تواند غذا خوردن را دشوار کند. سعی کنید در طول روز به جای خوردن وعده‌های غذایی کامل از خوراکی‌های کم‌حجم مصرف کنید. برای دریافت کالری به اندازه کافی، غذاهای با کالری بالا بخورید. به عنوان مثال، آب میوه یا شیر به جای آب بنوشید.
به کبد خود استراحت دهید. کبد ممکن است داروها و الکل را به‌سختی هضم کند. داروهای تجویزی‌تان را همراه با دکتر مرور کنید. وقتی به هپاتیت آلوده شده‌اید الکل ننوشید.
برای آنکه خطر انتقال هپاتیت A به دیگران را کاهش دهید اقدام‌های زیر را انجام دهید.
از فعالیت جنسی پرهیز کنید. اگر به هپاتیت A مبتلا شده‌اید، از تمام فعالیت‌های جنسی اجتناب کنید زیرا بسیاری از انواع فعالیت‌های جنسی می‌تواند شریک زندگی‌تان را در معرض عفونت قرار دهد. کاندوم به اندازه کافی محفاظت نمی‌کند.
دست‌های خود را به طور کامل پس از استفاده از توالت بشویید. دستها را محکم برای حداقل ۲۰ ثانیه بشویید و آب بکشید. سپس با حوله یکبار مصرف خشک کنید.
تا وقتی عفونت فعال دارید، برای دیگران مواد غذایی آماده نکنید. عفونت خیلی راحت می‌تواند از شما به دیگران سرایت کند.
واکسن هپاتیت A می‌تواند از عفونت ویروسی جلوگیری کند. واکسن هپاتیت A به طور معمول در دو دوز تزریق می‌شود؛ واکسیناسیون اولیه و به دنبال آن شش ماه بعد دوز تقویت‌کننده.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری به افراد زیر توصیه می‌کند که واکسن هپاتیت A دریافت کنند:
- همه کودکان در سن ۱ سالگی، یا کودکان بزرگتر که در سن ۱ سالگی واکسن دریافت نکردند
- کارکنان آزمایشگاه که در تماس با هپاتیت A قرار داشته‌اند
- مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند
- افرادی که قصد سفر به مناطقی از جهان با نرخ بالای هپاتیت A دارند
- افرادی که مواد مخدر بصورت تزریقی و غیره مصرف می‌کنند
- افرادی که با کنسانتره عامل انعقادی درمان می‌شوند
- افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی
اگر در مورد خطر ابتلا به هپاتیت A نگران هستید، از دکتر بپرسید که آیا باید واکسینه شوید.
در هنگام سفر اقدامات احتیاطی انجام دهید
اگر در حال مسافرت به مناطقی هستید که در آن شیوع هپاتیت A رخ داده است، تمام میوه‌ها و سبزیجات تازه را خودتان بشویید و پوست بکنید و از گوشت خام یا نپخته و ماهی پرهیز کنید. از آب بطری بنوشید و از آن هنگام مسواک زدن دندان‌هایتان استفاده کنید. نوشابه‌هایی که خلوص نامشخص دارند با یا بدون یخ ننوشید. اگر آب بطری در دسترس نیست، آب شیر را قبل از نوشیدن بجوشانید.
بهداشت را رعایت کنید
به طور کامل دست‌هایتان را مرتب بشویید، به ویژه پس از توالت رفتن و یا عوض کردن پوشک نوزاد و قبل از آماده کردن و یا غذا خوردن.
