تعریف
ژنیکوماستی به تورم بافت پستان در نوزادان، پسران و یا مردان با سن بالاتر می‌گویند که از عدم تعادل هورمون استروژن و تستوسترون ناشی می‌شود. ژنیکوماستی می‌تواند بر یک یا هر دو پستان ، گاهی به طور غیریکنواخت، تاثیر بگذارد. نوزادان پسر که به سنین بلوغ می‌رسند و مردان مسن‌تر به این دلیل دچار ژنیکوماستی می‌شوند که تغییرات طبیعی در سطح هورمون بوجود می‌آید، هر چند علل دیگری نیز وجود دارد.
به طور کلی، ژنیکوماستی مشکل جدی نیست، اما رویارویی با چنین وضعیت بالینی می‌تواند کمی سخت باشد. مردان و پسران مبتلا به ژنیکوماستی گاهی سینه درد دارند و ممکن است احساس خجالت کنند.
شیوه تشخیص ژنیکوماستی
علایم
ژنیکوماستی شاید به خودی خود برطرف شود. اگر ادامه یابد، دارو یا عمل جراحی سودمند خواهد بود.
علایم و نشانه‌های ژنیکوماستی عبارتند از:
- تورم بافت غده پستان
- حساسیت به لمس پستان
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
در صورتی به دکتر مراجعه کنید که علائم زیر را دارید:
- تورم
- درد
- حساسیت عضلانی
- ترشح از نوک پستان در یک یا هر دو سینه
ژنیکوماستی به خاطر کاهش در مقدار هورمون تستوسترون در مقایسه با استروژن بروز می‌کند. علت چنین کاهشی می‌تواند بیماری باشد که اثربخشی یا مقدار تستوسترون را سد می‌کنند و یا بیماری که سطح استروژن را افزایش می‌دهد. تغییرات هورمون طبیعی می‌تواند تعادل هورمونی را به هم بزند.
هورمون‌های تستوسترون و استروژن بر نمو و نگهداری ویژگی‌های جنسی در مردان و زنان نظارت می‌کنند. تستوسترون صفات مردانه‌ای مانند توده عضلانی و موهای بدن را کنترل می‌کند. استروژن صفات زنانه از جمله رشد سینه را کنترل می‌کند.
اکثر مردم فکر می‌کنند استروژن هورمون اختصاصی زنانه است، اما مردان نیز آن را تولید می‌کنند، هر چند به طور معمول در مقادیر اندک. با این حال، اگر سطح استروژن مردانه بیش از حد بالا و یا خارج از تعادل با سطح تستوسترون باشد، منجر به ژنیکوماستی خواهد شد.
ژنیکوماستی در نوزادان: بیش از نیمی از نوزادان پسر به خاطر اثرات استروژن مادر، با سینه‌های درشت به دنیا می‌آیند. به طور کلی، بافت متورم پستان ظرف دو تا سه هفته پس از تولد برطرف می‌شود.
ژنیکوماستی دوران بلوغ: ژنیکوماستی ناشی از تغییرات هورمونی در دوران بلوغ نسبتاً شایع است. در اغلب موارد، بافت متورم پستان بدون درمان ظرف شش ماه تا دو سال برطرف خواهد شد.
ژنیکوماستی در مردان: شیوع ژنیکوماستی دوباره بین سنین ۵۰ و ۸۰ سالگی اتفاق می‌افتد. حداقل ۱ نفر از هر ۴نفر مرد در این گروه سنی مبتلا می‌شود.
عوامل بروز
شماری از داروها باعث ژنیکوماستی می‌شوند. از جمله:
ضدآندروژن ها که برای درمان بزرگ‌شدگی پروستات، سرطان پروستات و برخی از ناراحتی بالینی دیگر مصرف می‌شوند. مثالها عبارتند از فلوتامید، فیناستراید (Proscar، Propecia) و اسپیرونولاکتون (آلداکتون).
استروئیدهای آنابولیک و آندروژن‌ها.
داروهای ایدز: ژنیکوماستی می‌تواند در مردان مبتلا به ایدز بروز کند که در حال دریافت رژیم درمانی بنام درمان ضد رترو ویروسی بسیار فعال (HAART) هستند. در میان داروهای ایدز، افاویرنز (Sustiva) معمولاً ارتباط بیشتری با ژنیکوماستی دارد.
داروهای ضدافسردگی، مانند دیازپام (والیوم).
داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای.
آنتی‌بیوتیک‌ها.
داروهای زخم معده، مانند سایمتیدین (تاگامت).
درمان سرطان (شیمی‌درمانی).
داروهای قلبی، مانند دیگوکسین (Lanoxin) و مسدودکننده‌های کانال کلسیم.
مواد مخدر خیابانی و الکل که منجر به ژنیکوماستی می‌شوند عبارتند از:
- الکل
- آمفتامین
- ماری جوانا
- هروئین
- متادون
وضعیت بالینی:
چندین وضعیت بالینی می‌توانند با اثرگذاری بر تعادل طبیعی هورمون‌ها موجب ژنیکوماستی شوند. از جمله:
هیپوگنادیسم: هر یک از ناراحتی بالینی که با تولید طبیعی تستوسترون تداخل پیدا کند، مانند سندرم کلاین فلتر و یا نارسایی هیپوفیز، با بروز ژنیکوماستی در ارتباط است.
پیری: تغییرات هورمونی که با افزایش عادی سن رخ می‌دهند باعث ژنیکوماستی می‌شوند، به ویژه در مردانی که اضافه وزن دارند.
تومور: برخی از تومورها مانند مواردی که به بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز مربوط می‌شوند، هورمون‌هایی تولید می‌کنند که تعادل هورمونی زن و مرد را تغییر می‌دهند.
پرکاری تیروئید: در این مریضی، غده تیروئید هورمون تیروکسین را بیش از حد تولید می‌کند.
نارسایی کلیه: حدود نیمی از افراد تحت درمان با همودیالیز معمولی به علت تغییرات هورمونی، با ژنیکوماستی روبرو می‌شوند.
نارسایی کبد و سیروز: نوسانات هورمونی مربوط به مشکلات کبدی و همچنین داروهای مصرفی برای سیروز با بروز ژنیکوماستی در ارتباط هستند.
سوء‌تغذیه و گرسنگی: هنگامی که بدن از تغذیه مناسب محروم باشد، سطح تستوسترون کاهش می‌یابد اما سطح استروژن ثابت باقی می‌ماند و باعث عدم تعادل هورمونی می‌شود. ژنیکوماستی همچنین زمانی رخ می‌دهد که تغذیه به حالت طبیعی برمی‌گردد.
محصولات گیاهی:
روغن‌های گیاهی، مانند درخت چای و یا اسطوخودوس، که در شامپو، صابون و یا لوسیون استفاده می‌شوند، با بروز ژنیکوماستی در ارتباط بوده‌اند. این احتمالا به دلیل فعالیت استروژنی ضعیف است.
عوامل خطر برای ژنیکوماستی عبارتند از:
- بلوغ
- سن بالا
- مصرف استروئیدهای آنابولیک و یا آندروژن برای افزایش عملکرد ورزشی
- برخی بیماری‌ها از جمله بیماری کبدی و کلیوی، بیماری تیروئید، تومورهای فعال هورمونی و سندرم کلاین فلتر
ژنیکوماستی عوارض جسمی اندکی دارد، اما به خاطر ظاهر ناجوری که ایجاد می‌کند باعث مشکلات روانی یا عاطفی خواهد شد.
درمان بیماری ژنیکوماستی
شیوه تشخیص
دکتر سوال‌هایی در مورد سابقه سلامت و مصرف دارو در خانواده‌تان و همینطور ناراحتی‌های بالینی ارثی خواهد پرسید. دکتر همچنین معاینه فیزیکی انجام خواهد داد که شامل ارزیابی دقیق از بافت پستان، شکم و اندام تناسلی می‌شود.
آزمایش‌های اولیه برای تعیین علت ژنیکوماستی عبارتند از:
- آزمایش‌های خون
- ماموگرافی
بسته به نتایج آزمون اولیه، شاید به آزمایش‌های بیشتری نیاز پیدا کنید، از جمله:
- توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- فراصوت بیضه
- بیوپسی بافت
شرایطی که باعث علائم مشابه می‌شوند:
دکتر می‌بایست مطمئن شود که تورم پستان در واقع ژنیکوماستی است و نه ناراحتی بالینی دیگر. دیگر ناراحتی‌های بالینی که می‌تواند علائم مشابه ایجاد کنند عبارتند از:
بافت پستان چرب: برخی از مردان و پسران چربی سینه دارند که شبیه ژنیکوماستی می‌شود. به این حالت «ژنیکوماستی کاذب» می‌گویند و با ژنیکوماستی اصلی فرق دارد.
سرطان پستان: این وضعیت در مردان نادر است اما گاهی رخ می‌دهد. بزرگ‌شدگی پستان و یا حضور ندول سفت موجب نگرانی در مورد سرطان پستان مردانه می‌شود.
آبسه پستان (ماستیت): این عفونت در بافت پستان بروز می‌کند.
اغلب موارد ژنیکوماستی به مرور زمان بدون درمان برطرف می‌شوند. با این حال، اگر ژنیکوماستی ناشی از نوعی بیماری زمینه‌ای مانند هیپوگنادیسم، سوء تغذیه و یا سیروز کبدی باشد، چنین وضعیتی به درمان نیاز خواهد داشت. اگر در حال مصرف داروهایی هستید که باعث ژنیکوماستی می‌شوند، دکتر شاید توصیه کند که مصرف را کنار بگذارید و یا با داروهای دیگری جایگزین کنید.
در نوجوانانی که هیچ علت ظاهری برای ژنیکوماستی ندارند، دکتر شاید ارزیابی‌های دوره‌ای را هر سه تا شش ماه یکبار توصیه کند تا مشخص شود آیا شرایط خودبه‌خود بهبود می‌یابد یا خیر. ژنیکوماستی معمولاً در کمتر از دو سال بدون درمان برطرف می‌شود. با این حال، شیوه درمان در صورتی لازم می‌شود که ژنیکوماستی به خودی خود بهبود نیابد و یا باعث درد قابل‌توجه، حساسیت به لمس و یا خجالت شود.
داروها و درمان
داروهای مورد استفاده در درمان سرطان پستان و شرایط دیگر، مانند تاموکسی فن (Soltamox) و رالوکسیفن(Evista)، شاید برای برخی از مردان مبتلا به ژنیکوماستی مفید باشند. اگرچه این داروها از سوی اداره غذا و دارو تایید شده‌اند، امابه طور خاص برای استفاده برای ژنیکوماستی تأیید نشده‌اند.
جراحی برای برداشتن بافت اضافی سینه
اگر علیرغم درمان و یا نظارت اولیه هنوز هم گرفتار بزرگ‌شدگی قابل‌توجه پستان هستید، دکتر شاید عمل جراحی را توصیه کند. دو گزینه جراحی ژنیکوماستی عبارتند از:
لیپوساکشن: در این عمل جراحی، چربی سینه برداشته می‌شود، نه خود بافت غده پستان.
ماستکتومی: در این نوع عمل جراحی، بافت غده پستان برداشته می‌شود. عمل جراحی اغلب بصورت آندوسکوپی انجام می‌شود، به این معنی که فقط برش‌های کوچکی ایجاد می‌شود. این نوع جراحی کمتر تهاجمی است و به زمان بهبودی کوتاه‌تری نیاز دارد.
برای مردان، بزرگ‌شدگی سینه می‌تواند استرس‌زا و شرم‌آور باشد. پنهان کردن ژنیکوماستی در روابط زناشویی می‌تواند بسیار دشوار باشد. ژنیکوماستی در دوران بلوغ، پسران را بازیچه همسالانی قرار می‌دهد که مشکلش را مسخره می‌کنند. این وضعیت می‌تواند فعالیت‌هایی مانند شنا و یا عوض کردن لباس در رختکن را برای فرد وحشتناک کند.
در هر سنی که باشید، شاید احساس کنید بدن‌تان عجیب‌الخلقه شده و احساس خودنارضایتی پیدا کنید. این احساسات طبیعی هستند، اما با انجام اقدام‌های زیر شاید راحت‌تر با چنین وضعیتی کنار بیایید:
مشاوره کنید. گفتاردرمانی می‌تواند برای جلوگیری از اضطراب و افسردگی ناشی از ژنیکوماستی سودمند باشد. همچنین به شما کمک کند با شریک زندگی و یا اعضای خانواده خود طوری ارتباط برقرار کنید که وضعیت‌تان را بهتر درک کنند.
با اعضای خانواده و دوستان در تماس بمانید. ممکن است خجالت بکشید در مورد ژنیکوماستی با نزدیکان صحبت کنید. اما توضیح وضعیت خود و درخواست کمک به احتمال زیاد روابط را تقویت می‌کند و استرس را کاهش می‌دهد.
ارتباط با افراد دیگری که ژنیکوماستی دارند. صحبت با مردانی که تجربه مشابه دارند برای رویارویی با مشکل بسیار سودمند خواهد بود. وب‌سایت‌هایی مانند Gynecomastia.org فضایی برای برقراری ارتباط با بیماران دیگر فراهم می‌کنند.
چندین عامل را می‌توان مهار کرد تا خطر ابتلا به ژنیکوماستی کاهش یابد:
داروهای غیرقانونی مصرف نکنید. مثالها عبارتند از استروئیدها و آندروژن، آمفتامین، هرویین، و ماری‌جوانا.
از مصرف الکل پرهیز کنید. الکل ننوشید، یا حداقل در حد اعتدال باشد.
داروهای مصرفی را بررسی کنید. اگر در حال مصرف دارویی هستید که به ژنیکوماستی منجر می‌شود، از دکتر بپرسید گزینه‌های دیگری پیشنهاد دهد.
