تعریف
آبله مرغان نوعی عفونت ویروسی است که باعث جوش های خارشدار و تاول‌مانند می‌شود. آبله مرغان برای افرادی که تا به حال به این بیماری مبتلا نشده‌اند و واکسن آن را هم تزریق نکرده‌اند ، به‌شدت مسری است. قبل از برنامه عمومی واکسیناسیون علیه آبله مرغان، تقریبا همه افراد پیش از رسیدن به سنین بزرگسالی به بیماری آلوده می شوند و گاهی عوارض جدی ایجاد می گردد. امروزه، تعداد موارد بستری در بیمارستان به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است.
علایم
برای اکثر افراد، آبله مرغان یک بیماری خفیف محسوب می‌شود. با این حال، بهتر است واکسن بزنید. واکسن آبله مرغان راهی امن و موثر برای جلوگیری از آبله‌مرغان و عوارض احتمالی آن است.
عفونت آبله مرغان معمولا حدود پنج تا ۱۰ روز طول می‌کشد. بثورات برجسته‌ترین نشانه آبله مرغان است. سایر علائم و نشانه‌ها که ممکن است یک تا دو روز قبل از بروز بثورات ظاهر شوند، عبارتند از:
- تب
- از دست دادن اشتها
- سردرد
- خستگی و کلاً احساس ناخوشی (مریضی)
هنگامی که بثورات ناشی از آبله مرغان ظاهر می‌شود، وارد سه مرحله می‌شود:
پاپول یا برآمدگی‌های صورتی یا قرمز که ظرف چند روز بیرون می‌زنند.
تاول‌های پر از مایع یا حفره که یک روز قبل از بیرون زدن و نشت کردن برروی برآمدگی‌ها شکل می‌گیرند.
پوسته و دلمه که روی تاول پاره را می‌پوشاند و چند روز دیگر طول می‌کشد تا خوب شود.
برجستگی‌های جدید همچنان تا چند روز ظاهر می‌شوند. در نتیجه ممکن است هر سه مرحله بثورات یعنی برآمدگی، تاول و زخم دلمه را همزمان در روز دوم داشته باشید. پس از آلوده شدن می‌توانید ویروس را تا ۴۸ ساعت قبل از بروز بثورات به دیگران سرایت دهید و تا زمانی تمام نقاط پوست التیام نیابد همچنان واگیردار خواهد ماند.
علایم بیماری آبله مرغان
این بیماری به طور کلی در کودکان سالم خفیف است. در موارد شدید، بثورات می‌تواند آنقدر پخش شود که کل بدن را بپوشاند و ضایعات ممکن است در گلو، چشم‌ها و غشاء مخاطی مجرای خروجی مثانه، مقعد و واژن شکل بگیرند. لکه‌های جدید همچنان تا چند روز بروز خواهند کرد.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
اگر گمان می‌کنید که شما یا فرزندتان آبله مرغان گرفته‌اید، با دکتر مشورت کنید. وی معمولا می‌تواند آبله مرغان را با معاینه بثورات و بر اساس حضور علائم همراه تشخیص دهد. دکتر همچنین در صورت لزوم می‌تواند داروهایی برای کاهش شدت آبله‌مرغان و درمان عوارض تجویز کند. یادتان باشد قبل از قرار ملاقات حتماً تماس تلفنی بگیرید و به دکتر بگویید که فکر می‌کنید شما یا کودک‌تان به آبله مرغان مبتلا شده‌اید. اینطوری از انتظار بیهوده و احتمالا انتقال بیماری به دیگران در اتاق انتظار جلوگیری خواهید کرد.
همچنین، اگر هر کدام از عوارض زیر را بروز داده‌اید حتماً به دکتر گوشزد کنید:
بثورات به یک یا هر دو چشم گسترش یافته است.
بثورات قرمز، گرم و یا دردناک می‌شود که نشانگر احتمال عفونت باکتریایی ثانویه در پوست است.
راش همراه با سرگیجه، ضربان قلب سریع، تنگی نفس، لرزش، از دست دادن هماهنگی عضلات، بدتر شدن سرفه، استفراغ، سفتی گردن یا تب بالاتر از ۳۹ درجه بروز می‌کند.
هر کسی در خانواده که دچار کمبود ایمنی باشد و یا کمتر از ۶ ماه سن داشته باشد.
آبله مرغان به خاطر ویروس آبله مرغان-زوستر ایجاد می‌شود، بسیار مسری است و می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد. این ویروس از طریق تماس مستقیم با ضایعات پوستی و توسط قطرات پراکنده در هوا از سرفه یا عطسه منتقل می‌شود.
خطر ابتلا به آبله مرغان در صورتی بالاتر می‌رود که:
- تا به حال آبله مرغان نگرفته‌اید
- برای آبله مرغان واکسینه نشده‌اید
- در مدرسه یا مرکز مراقبت از کودکان کار می‌کنید
- با کودکان زندگی می‌کنند
بسیاری از افرادی که در برابر آبله‌مرغان واکسینه شده‌اند و یا تا به حال آبله مرغان گرفته‌اند در مقابل این ویروس ایمن هستند.
آبله مرغان به طور معمول نوعی بیماری خفیف به شمار می‌رود. اما به خصوص در افراد در معرض خطر بالا می‌تواند جدی شود و عوارضی داشته باشد. عوارض عبارتند از:
- عفونت‌های باکتریایی در پوست نرم، بافت، استخوان، مفاصل و یا جریان خون (سپسیس)
- ذات‌الریه
- التهاب مغز (انسفالیت)
- سندرم شوک توکسیک
- سندرم ری برای افرادی که در طول آبله‌مرغان آسپیرین مصرف می‌کنند
- چه کسانی در معرض خطر قرار دارند؟
- افرادی که در معرض خطر بالا برای عوارض ناشی از آبله‌مرغان عبارتند از:
- نوزادان و مادرانی که هرگز آبله‌مرغان نداشته‌اند و یا واکسن آن را نزده‌اند
- بزرگسالان
- زنان بارداری که آبله‌مرغان نداشته‌اند
افرادی که سیستم ایمنی آنها با دارو مشکل دارد، مانند شیمی‌درمانی و یا دیگر بیماری‌ها مانند سرطان یا ایدز.
افرادی که در حال مصرف داروهای استروئیدی برای بیماری یا شرایطی دیگر هستند، مانند کودکان مبتلا به آسم.
افرادی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن مصرف می‌کنند.
آبله مرغان و بارداری
سایر عوارض آبله مرغان بر زنان باردار تاثیر می‌گذارد. آبله مرغان در اوایل بارداری می‌تواند به انواع مشکلات در نوزاد منجر شود، از جمله وزن پایین هنگام تولد و نقص جسمانی مانند ناهنجاری‌های اندام. تهدید بزرگتری زمانی برای نوزاد رخ می‌دهد که مادر یک هفته قبل از زایمان دچار آبله مرغان می‌شود. سپس چنین اتفاقی می‌تواند و عفونت جدی و مرگباری در نوزاد ایجاد کند.
اگر باردار هستید و نسبت به آبله مرغان ایمنی ندارید، با دکتر در مورد خطرات تهدیدکننده شما و کودک متولدنشده صحبت کنید.
آبله مرغان و زونا
اگر تا به حال آبله مرغان داشته‌اید، در معرض خطر بیماری دیگری به نام زونا قرار دارید که توسط ویروس آبله‌مرغان-زوستر بروز می‌کند. پس از ابتلا به عفونت آبله مرغان، برخی از ویروس‌های آبله‌مرغان-زوستر در سلول‌های عصبی باقی می‌مانند. چندین سال بعد، این ویروس می‌تواند دوباره فعال شود و به شکل زونا بروز کند؛ یعنی دسته‌ای از تاول‌های کم‌عمر دردناک. این ویروس به احتمال زیاد در افراد مسن و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف دوباره ظاهر می‌شود.
زونا نیز عوارض مخصوص به خود را دارد؛ وضعیتی بالینی که در آن درد ناشی از زونا تا مدتها پس از ناپدیدی تاول‌ها همچنان ادامه دارد. این عارضه به نام نورالژیِ پس از هرپس می‌تواند شدید باشد.
واکسن زونا (Zostavax) در دسترس است و برای بزرگسالان ۶۰ ساله و مسن‌تر که آبله مرغان داشته‌اند توصیه می‌شود.
اگر شما یا کودک‌تان علائم و نشانه‌های شایع آبله‌مرغان را دارید با دکتر خانوادگی تماس بگیرید. در اینجا برخی اطلاعات مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید.
تب شدید از علایم آبله مرغان می باشد
اطلاعاتی که از قبل باید بدانید
محدودیت‌های پیش از وقت ملاقات. حتماً پرس‌و‌جو کنید آیا شما یا فرزندتان باید محدودیت خاصی را دنبال کنید، مثل قرنطینه ماندن برای پیشگیری از گسترش عفونت در آستانه قرار ملاقات.
تاریخچه نشانه‌های بیماری. هر گونه علائمی که شما و یا فرزندتان بروز می‌دهید و مدت هر کدام را یادداشت کنید.
به‌تازگی در معرض منابع احتمالی عفونت قرار گرفتن. سعی کنید به خاطر بیاورید آیا شما یا فرزندتان در چند هفته گذشته در کنار کسی بوده‌اید که شاید آبله‌مرغان داشته است.
اطلاعات پزشکی کلیدی. هر گونه مشکلات بهداشتی و نام هر دارویی که شما یا فرزندتان مصرف می‌کنید در یادداشت‌ها بگنجانید.
سوالاتی که باید از دکتر بپرسید. سوالات خود را یادداشت کنید تا از وقت ملاقات با دکتر به بهترین نحو بهره‌مند شوید.
سوالاتی که باید در مورد آبله‌مرغان از دکتر بپرسید عبارتند از:
- محتمل‌ترین علت این علائم و نشانه‌ها چیست؟
- آیا علل احتمالی دیگری هم وجود دارد؟
- چه شیوه درمانی را پیشنهاد می‌کنید؟
- علائم چقدر زود بهبود پیدا می‌کنند؟
- آیا داروهای خانگی و یا اقدام‌های خودمراقبتی وجود دارند که به تسکین علائم کمک کنند؟
- آیا بیماری من یا فرزندم مسری است؟ تا چه مدتی؟
- چگونه می‌توانم خطر آلوده شدن دیگران را کاهش دهم؟
برای پرسیدن هر گونه سوال دیگر هرگز دریغ نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر شاید بپرسد:
- تا به حال متوجه چه علائم و نشانه‌هایی شده‌اید، و اولین بار چه زمانی بروز کردند؟
- آیا کس دیگری را می‌شناسید که در چند هفته گذشته، علائم و نشانه‌های رایج آبله‌مرغان را نشان داده است؟
- آیا شما و یا فرزندتان واکسن آبله‌مرغان زدهاید؟ با چه دوزی؟
- آیا شما و یا فرزندتان تحت درمان قرار دارید و یا اخیرا برای ناراحتی بالینی دیگری درمان شده‌اید؟
- شما یا فرزندتان در حال حاضر چه داروهایی مصرف می‌کنید، نسخه‌ای و غیرنسخه‌ای، ویتامین و مکمل؟
- آیا فرزندتان در مدرسه است یا مرکز مراقبت از کودکان.
- آیا الان باردار یا شیرده هستید؟
همزمان چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
در حالی که برای ملاقات صبر می‌کنید، شاید بتوانید تب را با ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره) و استامینوفن (تیلنول، غیره) کاهش دهید. هر کسی که از دوره نقاهت بعد از آبله‌مرغان بهبود می‌یابد نباید آسپیرین مصرف کند. دلیلش این است که آسپرین به سندرم ری نوعی بیماری نادر اما بالقوه کشنده مرتبط است که در افراد در حال بهبودی از آبله‌مرغان دیده می‌شود.
تا جایی که امکان دارد استراحت کنید و از تماس با دیگران اجتناب کنید. آبله‌مرغان تا زمانی که ضایعات پوستی به طور کامل برطرف نشوند بسیار مسری است.
پزشکان معمولا آبله‌مرغان را بر اساس نشانه‌های بارز راش تشخیص می‌دهند.
اگر هر گونه شکی در مورد تشخیص وجود داشته باشد، آبله‌مرغان را می‌توان با تست‌های آزمایشگاهی تایید کرد، از جمله آزمایش خون یا کاشت نمونه‌ای از ضایعه پوستی.
در کودکان سالم، آبله‌مرغان معمولا نیاز به هیچ درمان پزشکی ندارد. دکتر ممکن است برای تسکین خارش آنتی‌هیستامین تجویز کند. اما در بیشتر موارد این بیماری رها می‌شود تا دوره خاصش را رد کند.
اگر در معرض خطر بالایی برای عوارض ناشی از آبله مرغان هستید، پزشکان گاهی داروهایی برای کوتاه کردن طول مدت عفونت و برای کمک به کاهش خطر ابتلا به عوارض تجویز می‌کنند.
اگر شما یا فرزندتان در گروهی پرخطر قرار گرفته باشید، دکتر ممکن است نوعی داروی ضدویروسی مانند آسیکلوویر (zovirax) و یا داروی دیگری به نام ایمونوگلوبولین داخل‌وریدی (IGIV) پیشنهاد دهد. این داروها اگر در عرض ۲۴ ساعت پس از بروز اولیه بثورات داده شوند، شاید شدت بیماری را کاهش دهند. سایر داروهای ضدویروسی، مانند والاسیکلویر (Valtrex) و فامسیکلویر (Famvir) نیز شاید شدت بیماری را کاهش دهند اما فقط برای مصرف بزرگسالان تایید شده‌اند. در برخی موارد، شاید دکتر توصیه کند که پس از قرار گرفتن در معرض این ویروس حتماً واکسن آبله‌مرغان تزریق کنید. این اقدام می‌تواند از بیماری جلوگیری کند و یا شدت آن را کاهش دهد.
هرگز به کسی که آبله‌مرغان دارد، چه کودک یا بزرگسال، داروی حاوی آسپیرین ندهید، چون این ترکیب به نوعی بیماری به نام سندرم ری نسبت داده شده است.
از لوسیون مخصوص برای جلوگیری از خوارش استفاده کنید
درمان عوارض
اگر عوارض همچنان بروز کنند، دکتر شیوه درمان مناسب را تعیین خواهد کرد. درمان عفونت‌های پوستی و پنومونی ممکن است با آنتی‌بیوتیک باشد. درمان آنسفالیت معمولا با داروهای ضدویروسی انجام می‌شود. شاید لازم باشد مدتی در بیمارستان بستری شوید.
برای کمک به کاهش علائم ناشی از نوعی آبله‌مرغانِ غیرعارضه‌ای، اقدامات خودمراقبتی زیر را دنبال کنید.
پوست‌تان را نخارانید.
خارش می‌تواند باعث زخم، کاهش سرعت بهبودی و افزایش خطر آلودگی زخم شود. اگر فرزندتان نمی‌تواند جلوی خاراندن پوستش را بگیرد:
- برایش دستکش بگذارید، به ویژه شب‌ها
- ناخن‌هایش را بگیرید
- خارش و سایر علائم را از بین ببرید
بثورات ناشی از آبله‌مرغان می‌تواند بسیار خارشدار باشد و وزیکول‌های پاره گاهی سوزناک می‌شوند. این ناراحتی‌‌‌ها، همراه با تب، سردرد و خستگی می‌توانند هر کسی را درمانده کنند. برای تسکین، سعی کنید:
حمام آب سرد همراه با جوش شیرین، جو دوسر یا بلغور جو دوسر کلوئیدی بگیرید؛ این نوعی بلغور جو دوسر زمینی بسیار ریز است که برای شستشو در وان تولید می‌شود (Aveeno، غیره).
لوسیون کالامین در نواحی خارش بمالید.
رژیم غذایی شیرین و ملایم در صورتی که زخم‌های آبله‌مرغان در دهان ایجاد شده‌اند.
آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن هیدرامین (بنادریل، غیره) برای خارش. موضوع را با دکتر در میان بگذارید تا مطمئن شوید کودک‌تان بدون خطر آنتی‌هیستامین مصرف می‌کند.
استامینوفن (تیلنول، غیره) یا ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره) برای تب خفیف.
هرگز به کسی که آبله‌مرغان دارد آسپیرین ندهید، زیرا می‌تواند به نوعی بیماری جدی به نام سندرم ری منجر شود. همینطور تب بالا را بدون مشورت با دکتر درمان نکنید.
واکسن آبله‌مرغان بهترین راه برای جلوگیری از آبله‌مرغان است. کارشناسان مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تخمین می‌زنند که واکسن برای نزدیک به ۹۰ درصد از کودکان می‌تواند محافظت کامل در برابر ویروس فراهم کند. هنگامی که واکسن حفاظت کامل فراهم نکند، به طور قابل‌توجهی شدت بیماری را کاهش می‌دهد.
واکسن آبله‌مرغان (Varivax) برای افراد زیر توصیه می‌شود:
خردسالان. در ایالات متحده، کودکان در قالب بخشی از برنامه ایمن‌سازی معمول دوران کودکی، دو دوز واکسن آبله‌مرغان دریافت می‌کنند (اولی بین سنین ۱۲ و ۱۵ ماهگی و دومی بین سنین ۴ و ۶ سالگی). این واکسن را می‌توان با واکسن سرخک، اوریون و سرخجه ترکیب کرد، اما چنین ترکیبی شاید خطر تب و تشنج ناشی از واکسن را افزایش دهد. در مورد جوانب مثبت و منفی ترکیب واکسن با دکتر فرزندتان صحبت کنید.
نونهالان واکسینه‌نشده. کودکان سنین ۷ تا ۱۲ سال که واکسینه نشده‌اند باید دو دوز عقب‌مانده از واکسن آبله‌مرغان را به فاصله حداقل سه ماه از هم تزریق کنند. کودکان ۱۳ ساله یا بزرگتر که واکسینه نشده‌اند نیز باید دو دوز عقب‌مانده از این واکسن را به فاصله حداقل چهار هفته از هم تزریق کنند.
بزرگسالان واکسینه‌نشده که هیچگاه آبله‌مرغان نداشته‌اند، اما در معرض خطر قرار دارند. این شامل کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، معلمان، کارمندان مراقبت از کودکان، مسافران بین‌المللی، پرسنل نظامی، افرادی که با کودکان خردسال زندگی می‌کنند و تمام زنان در سنین باروری می‌شود. بزرگسالانی که تا به حال هرگز به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند و یا واکسینه نشده‌اند معمولا دو دوز واکسن به فاصله چهار تا هشت هفته از هم دریافت خواهند کرد. اگر یادتان نیست که آیا تا حالا آبله‌مرغان داشته‌اید و یا واکسن آن را زدهاید، آزمایش خون می‌تواند وضعیت ایمنی بدن‌تان را تعیین کند.
اگر تا به حال آبله‌مرغان داشته‌اید، دیگر به واکسن آبله‌مرغان نیاز نخواهید داشت. یک مورد ابتلا به آبله‌مرغان معمولا باعث می‌شود فرد تا آخر عمر نسبت به ویروس ایمنی پیدا کند. این امکان وجود دارد که بیش از یک بار آبله‌مرغان بگیرید، اما چندان معمول نیست. با این حال، اگر مسن‌تر از ۶۰ سال هستید، با دکتر در مورد واکسن زونا صحبت کنید.
واکسن آبله‌مرغان برای افراد زیر تایید نشده است:
- زنان حامله
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، مانند کسانی که ایدز دارند و یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند
- افرادی که نسبت به ژلاتین یا آنتی‌بیوتیک نئومایسین حساسیت دارند
اگر در مورد نیازتان به واکسن مطمئن نیستید با دکتر گفتگو کنید. اگر در حال برنامه‌ریزی برای بارداری هستید، با دکتر مشورت کنید تا مطمئن شوید که وضعیت واکسیناسیون قبل از زایمان به‌روز خواهد بود.
آیا واکسیناسیون امن و موثر است؟
پدر و مادر معمولا شک دارند آیا واکسن بی خطر است یا نه. از زمانی که واکسن آبله‌مرغان در دسترس قرار گرفت، مطالعات بطور پیوسته آن را بی خطر و موثر گزارش کرده‌اند. عوارض جانبی معمولا خفیف و شامل قرمزی، درد، تورم و به ندرت، برجستگی کوچک در محل تزریق است.
