تعریف

آرتروز به التهاب یک یا چند مفصل گفته می‌شود. علائم اصلی آرتروز عبارتند از درد و خشکی مفاصل که معمولا با افزایش سن بدتر می‌شود. شایع‌ترین انواع آن استئوآرتروز و آرتریت روماتوئید هستند.

استئوآرتروز باعث می‌شود که غضروف (بافت سخت و لغزنده که مفصل موجود در انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند) تجزیه شود. آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که ابتدا پوشش مفاصل (سینوویوم) را هدف قرار می‌دهد.

بلورهای اسید اوریک، عفونت‌ها و یا بیماری‌های زمینه ای مانند پسوریازیس و یا لوپوس می توانند باعث بروز انواع دیگر آرتروز گردند.

شیوه‌های درمان بسته به نوع ورم مفاصل تغییر می‌کنند. اهداف اصلی درمان آرتروز کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی است.

شایع‌ترین علائم و نشانه‌های آرتروز در مفاصل بروز می‌کنند. بسته به نوع از ورم مفاصل، علائم و نشانه‌های احتمالی بیماری عبارتند از:

• درد
• سفتی
• تورم
• قرمزی
• کاهش دامنه حرکتی

دو نوع اصلی ورم مفاصل (استئوآرتروز و آرتریت روماتوئید) به روش‌های مختلف به مفاصل آسیب می‌زنند:

استئوآرتروز

رایج‌ترین نوع ورم مفاصل، استئوآرتروز شامل آسیب ساییدگی به غضروف مفصلی یا همان پوشش سخت و صاف در دو انتهای استخوان است. اگر آسیب به اندازه کافی شدید باشد بطور مستقیم باعث خردشدگی استخوان می‌شود که در نهایت به درد و محدودیت حرکتی منجر خواهد شد. این ساییدگی می‌تواند در طی چندین سال رخ دهد یا آن که پس از صدمه به مفاصل یا عفونت سریع‌تر بروز کند.

آرتریت روماتوئید

در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن به پوشش کپسول مفصلی یا همان غشای سخت پیرامون تمام قسمت‌های مفصل حمله می‌کند. این پوشش که بنام غشاء سینوویال شناخته می‌شود دچار التهاب و تورم می‌گردد. روند بیماری می‌تواند در نهایت غضروف و استخوان درون مفصل را از بین ببرد.

ورم مفصل دست ها

عوامل خطر

سابقه خانوادگی: برخی از انواع آرتروز در خانواده از نسلی به نسل دیگر به ارث می‌رسند، بنابراین اگر پدر و مادر یا خواهر و برادرتان دچار آرتروز شده باشند، شما با احتمال بیشتری به این اختلال مبتلا خواهید شد. ژن‌ها نیز می‌توانند شما را در برابر عوامل محیطی که آرتروز را تحریک می‌کنند آسیب‌پذیرتر کنند.

سن: خطر ابتلا به بسیاری از انواع آرتروز – از جمله استئوآرتروز، آرتریت روماتوئید و نقرس – در سنین بالاتر افزایش می‌یابد.

جنسیت: زنان با احتمال بیشتری نسبت به مردان دچار آرتریت روماتوئید می‌شوند، در حالی که بسیاری از افرادی که به نقرس، نوع دیگری از ورم مفاصل، مبتلا می‌شوند مرد هستند.

آسیب قبلی به مفاصل: افرادی که سابقه صدمه به مفاصل دارند، مانند زمانی که در حال ورزش یا بازی بوده‌اند، به احتمال بیشتری در نهایت دچار آرتروز در آن مفاصل خواهند شد.

چاقی: حمل بارهای سنگین و اضافی می‌تواند به مفاصل به خصوص زانو‌‌ها، باسن و ستون فقرات فشار بیاورد. افراد چاق در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به آرتروز هستند.

آرتروز شدید، به خصوص اگر دست‌ها یا بازوها را تحت تاثیر قرار داده باشد، انجام وظایف روزانه را برایتان دشوار خواهد کرد. آرتروز در مفاصلی که متحمل بار می شوند، مانع راه رفتن و یا نشستن در حالت راحت می‌شوند. در برخی از موارد ممکن است مفاصل پیچ بخورند و تغییر شکل بدهند.

شاید ابتدا علائم خود را با دکتر خانوادگی در میان بگذارید اما وی ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به یک دکتر متخصص در درمان مشکلات مفاصل (روماتولوژی) ارجاع دهد.

کارهایی که می‌توانید انجام دهید

قبل از ملاقات در مطب فهرستی تهیه کنید که شامل موارد زیر می‌شود:

• شرح تفصیلی از نشانه‌های بیماری که مبتلا شده‌اید
• اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که در گذشته داشته‌اید
• اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که پدر و مادر یا خواهر و برادرتان داشته‌اند
• تمام داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید
• سوالاتی که می‌خواهید از دکتر بپرسید

چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید

دکتر ممکن است برخی از سوالات زیر را بپرسد:

• علائم بیماری چه زمانی آغاز شد؟
• آیا درد با فعالیت بدنی بهتر می‌شود یا بدتر؟
• چه مفاصلی دردناک هستند؟
• آیا سابقه خانوادگی برای درد مفاصل دارید؟

در معاینه فیزیکی، دکتر به دنبال تورم، قرمزی و گرمی به بررسی مفاصل شما خواهد پرداخت. همچنین نگاه خواهد کرد که تا چه حدی می‌توانید مفاصل خود را حرکت دهید. بسته به نوع ورم مفاصل احتمالی، دکتر ممکن است برخی از آزمایش‌های زیر را پیشنهاد دهد.

عکس برداری با اشعه اکس

تست‌های آزمایشگاهی

تجزیه و تحلیل انواع مختلف مایعات بدن می‌تواند به تعیین دقیق نوع ورم مفاصل کمک کند. مایعاتی که معمولا تجزیه و تحلیل می‌شوند عبارتند از خون، ادرار و مایع مفصلی. برای گرفتن یک نمونه از مایع مفصلی، دکتر ابتدا آن ناحیه از بدنتان را پاک و بی‌حس می‌کند و بعد یک سوزن در فضای مفصلی شما قرار می‌دهد تا کمی مایع سیال (آسپیراسیون) بیرون بکشد.

تصویربرداری

این نوع از آزمایشات می‌توانند مشکلات درون مفصل را که دلیل احتمالی بروز علائم هستند تشخیص دهند. مثالها عبارتند از:

اشعه ایکس: اشعه ایکس با میزان تابش کم برای نمایش استخوان‌ها می‌تواند کمبود غضروف، آسیب‌دیدگی استخوان و برآمدگی‌های استخوانی را آشکار کند. اشعه ایکس ممکن است آسیب ناشی از آرتروز اولیه را آشکار نکند، اما اغلب برای ردیابی پیشرفت بیماری استفاده می‌شوند.

توموگرافی کامپیوتری یا CT: اسکنرهای CT در واقع اشعه ایکس را از زوایای مختلف دریافت می‌کنند و اطلاعات را طوری باهم ترکیب می‌کنند تا نماهای مقطعی از ساختار داخلی ایجاد گردد. دستگاه سی‌تی می‌تواند هر دو استخوان و بافت نرم پیرامون را نمایش دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI: با ترکیب امواج رادیویی با یک میدان مغناطیسی قوی، MRI می‌تواند تصاویری از بافت‌های نرم مانند غضروف، تاندون و رباط را به صورت مقطعی با جزئیات بیشتر تولید کند.

سونوگرافی: این فناوری با استفاده از امواج صوتیِ فرکانس‌بالا می‌تواند از بافتهای نرم، غضروف و ساختارهای حاوی مایع مانند بورسا عکس‌برداری کند. سونوگرافی هم برای هدایت سوزن در آسپیراسیون و تزریق مفصلی استفاده می‌شود.

آرتروسکوپی

در برخی از موارد، دکتر ممکن است با قرار دادن یک لوله کوچک و انعطاف‌پذیر بنام آرتروسکوپ از طریق برشی در نزدیکی مفصل، به دنبال آسیب‌دیدگی بگردد. آرتروسکوپ تصاویر را از داخل مفصل به یک صفحه نمایشگر ویدئویی انتقال می‌دهد.

درمان آرتروز برروی تسکین علائم و بهبود عملکرد مفاصل متمرکز است. شاید لازم باشد چندین شیوه درمان مختلف و یا ترکیبی از درمان‌ها را امتحان کنید تا در نهایت به بهترین گزینه برسید.

داروها

داروهای مورد استفاده برای درمان آرتروز به نوع از ورم مفاصل بستگی دارند. داروهای رایج آرتروز عبارتند از:

مسکن ها: این نوع از داروها به کاهش درد کمک می‌کنند اما هیچ تاثیری روی التهاب ندارند. مثالها عبارتند از استامینوفن (تیلنول، غیره)، ترامادول (اولترام، غیره) و اکسی‌کدون حاوی مواد مخدر (پرکوست، اکسی‌کونتین، غیره) یا هیدروکدون حاوی مواد مخدر (ویکودین، لورتاب، غیره).

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا NSAIDs: این دارو ها هم درد و هم التهاب را کاهش می‌دهند. داروهای NSAID تجویزی شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره) و ناپروکسن سدیم (آلیو) است. برخی از انواع NSAID‌ها تنها با نسخه پزشک در دسترس هستند. NSAID‌های خوراکی موجب التهاب معده می‌شوند و برخی ممکن است خطر حمله قلبی یا سکته را افزایش دهند. برخی از داروهای غیراستروئیدی نیز به شکل کرم یا ژل در دسترس هستند که می‌توانید روی مفاصل بمالید.

داروهای ضدسوزش: برخی از انواع کرم و پماد حاوی منتول یا کپسایسین، عامل تندی فلفل قرمز، هستند. مالش این مواد روی پوست و مفصلی که درد می‌کند شاید در انتقال سیگنال‌های درد از مفصل تداخل ایجاد کند.

داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDها): این داروها اغلب از طریق کند کردن و یا متوقف کردن سیستم ایمنی بدن برای حمله به مفاصل خودی و برای درمان آرتریت روماتوئید مصرف می‌شوند. مثالها عبارتند از متوترکسات (Trexall) و هیدروکسی کلروکین (Plaquenil).

داروهای بیولوژیکی: این دارو ها که به طور معمول همراه با DMARD‌ها مصرف می‌شوند در واقع مواد مخدری به شمار می‌روند که از لحاظ ژنتیکی طوری مهندسی شده‌اند تا مولکول‌های مختلف پروتئین درگیر در پاسخ ایمنی را هدف قرار دهند. مثالها عبارتند از اتانرسپت (Enbrel) و اینفلکسیمب (Remicade).

کورتیکواستروئیدها: این دسته از مواد دارویی، شامل پردنیزون و کورتیزون، التهاب را کاهش می‌دهند و سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند. کورتیکواستروئیدها را می‌توان به صورت خوراکی مصرف کرد و یا به طور مستقیم به مفصل دردناک تزریق کرد.

ورزش منظم برای پیشگیری از آرتروز

درمان

فیزیوتراپی می‌تواند برای برخی از انواع آرتروز مفید باشد. ورزش می‌تواند طیف وسیعی از حرکت‌ها را بهبود دهد و عضلات پیرامون مفاصل را تقویت کند. در برخی موارد، شاید اتل یا اسپلینت لازم شود.

اگر اقدامات محافظه‌کارانه کمکی نکند، ممکن است دکتر عمل جراحی را پیشنهاد دهد، از جمله:

تعویض مفصل. این روش مفصل آسیب‌دیده را حذف و با یک نمونه مصنوعی جایگزین می‌کند. مفاصلی که اغلب جایگزین می‌شوند در باسن و زانو قرار دارند.

همجوشی مفصل. این روش بیشتر برای قسمت‌هایی از بدن با مفاصل کوچکتر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان استفاده می‌شود. همجوشی ابتدا دو انتهای استخوان را حذف می‌کند و بعد آن انتها را به هم گره می‌زند تا آنکه به شکل یک واحد سفت و سخت التیام بیابند.

کاهش وزن. اگر چاق هستید، از دست دادن وزن باعث کاهش فشار در مفاصل تحمل‌کننده وزن خواهد شد. این اقدام ممکن میزان تحرک شما را افزایش دهد و احتمال صدمه به مفاصل را در آینده محدود کند.

ورزش. ورزش منظم می‌تواند به انعطاف‌پذیر نگه داشتن مفاصل کمک کند. شنا و ایروبیک در آب ممکن است انتخاب خوبی باشند زیرا خاصیت شناوری آب باعث کاهش فشار روی مفاصل تحمل‌کننده وزن می‌شود.

گرما و سرما. کیسه‌های حرارتی یا بسته‌های یخ ممکن است به تسکین درد آرتروز کمک کند.

دستگاه‌های کمکی. با استفاده از عصا ها، واکر ها، صندلی توالت بلند و دستگاه‌های کمکی دیگر می‌توانید از مفاصل خود محافظت کنید و توانایی خود را برای انجام کارهای روزانه بهبود دهید.

بسیاری از مردم از درمان‌های جایگزین برای آرتروز بهره‌مند می‌شوند اما شواهد قابل اعتماد کمی برای پشتیبانی از سودمندی بسیاری از این محصولات وجود دارد. نویدبخش‌ترین راه‌حل‌های جایگزین برای آرتروز عبارتند از:

طب سوزنی. در این روش درمانی، سوزن‌های نازک به نقاط خاصی بر روی پوست فرو می‌شوند تا بسیاری از انواع درد مانند موارد ناشی از آرتروز کاهش یابد.

گلوکوزامین. اگرچه نتایج مطالعات یکسان نیستند اما امروزه به نظر می‌رسد گلوکوزامین تأثیری بهتر از دارونما ندارد. با این حال، گلوکوزامین و دارونما هر دو درد مفاصل را بهتر از عدم مصرف دارو کاهش داده‌اند، به خصوص در افرادی که درد متوسط تا شدید داشته‌اند.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS). با استفاده از یک دستگاه کوچک که پالس‌های الکتریکی خفیف تولید می‌کند، درمان با TENS می‌تواند اعصاب پیرامون مفصلی را که درد می‌کند تحریک کند و در نهایت جلوی انتقال سیگنال‌های درد به مغز را بگیرد.

یوگا یا تای ‌چی. حرکات کششی آهسته در تمرینات یوگا و تای‌چی ممکن است به بهبود انعطاف‌پذیری مفاصل و دامنه حرکتی در افراد مبتلا به برخی از انواع آرتروز کمک کند.

ماساژ. نوازش ملایم و مالش عضلات ممکن است جریان خون را افزایش دهد و مفاصل آسیب‌دیده را گرم کند تا در نهایت درد به طور موقت تسکین بیابد. اطمینان حاصل کنید که ماساژ درمانگر به‌خوبی می‌داند کدام مفاصل دچار آرتروز می‌شوند.