کله سیستیت یعنی التهاب کیسه صفرا که اندام کوچکی به شکل گلابی در سمت راست شکم و زیر کبد قرار دارد. کیسه صفرا دارای مایع گوارشی است که به روده کوچک (صفرا) آزاد می‌شود.
اگر کله‌سیستیت درمان نشود به عوارض جدی و گاهی تهدیدکننده به مرگ، مانند پارگی کیسه صفرا منجر می‌شود. شیوه درمانی برای کله‌سیستیت اغلب شامل حذف کیسه صفرا می‌باشد.
علائم و نشانه‌های احتمالی کله‌سیستیت عبارتند از:
- درد شدید در قسمت بالایی و راست شکم
- دردی که از سمت شانه راست به کمر پخش می‌شود
- درد روی سطح شکم وقتی لمس می‌شود
- تهوع
- استفراغ
- تب
علائم و نشانه‌های کله‌سیستیت اغلب پس از یک وعده غذایی سنگین یا چرب رخ می‌دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر درد شکم آنقدر شدید است که نمی‌توانید بی‌حرکت بنشینید یا راحت باشد، با پزشک وقت ملاقات بگذارید.
التهاب کیسه صفرا به خاطر موارد زیر ایجاد می‌شود:
- سنگهای صفراوی. اکثر کله‌سیستیت‌ها ناشی از ذرات سختی هستند که به دلیل عدم‌تعادل مواد موجود در صفرا مانند کلسترول و نمک‌های زردابی در کیسه صفرا رشد می‌کنند. سنگهای صفراوی می‌توانند مجرای کیستیک (لوله‌ای که زرداب هنگام خروج از کسیه صفرا از میان آن می‌گذرد) را مسدود کنند و باعث تجمع صفرا و در نتیجه التهاب شوند.
- تومور. تومور ممکن است به درستی از تخلیه زرداب از کیسه صفرا جلوگیری کند و باعث تجمع صفرا و کله‌سیستیت گردد.
- انسداد مجرای صفرا. پیچ‌خوردگی یا زخم‌شدگی مجاری صفراوی می‌تواند به انسداد و در نهایت کله‌سیستیت منجر شود.
کله‌سیستیت می‌تواند به چندین عارضه جدی منجر شود، از جمله:
- عفونت درون کیسه صفرا. اگر زرداب در کیسه صفرا انباشته گردد شاید دچار عفونت شود.
- مرگ بافت کیسه صفرا. کله‌سیستیت درمان‌نشده باعث مرگ بافت در کیسه صفرا می‌شود که به نوبه خود منجر به پارگی یا حتی ترکیدگی در کیسه صفرا خواهد شد.
- کیسه صفرای پاره. پارگی در کیسه صفرا ممکن است ناشی از بزرگ‌تر شدن کیسه صفرا یا عفونت باشد.
اگر پزشک گمان کند که به کله‌سیستیت مبتلا شده‌اید، شاید به متخصص سیستم گوارش ارجاع داده شوید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص کله‌سیستیت عبارتند از:
- آزمایش خون. پزشک به دنبال نشانه‌هایی از عفونت و یا مشکلات کیسه صفرا شاید آزمایش خون تجویز کند.
- تصویربرداری. سونوگرافی از شکم یا توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن) برای نمایش تصاویری از کیسه صفرا و شناسایی نشانه‌ای احتمالی از کله‌سیستیت کاربرد دارد.
- اسکنی که جنبش صفرا در بدن را نشان می‌دهد. اسکن از اسید کبدی ایمینودیاستیک[۱] یا تصویربرداری هیدا نمایانگر آهنگ تولید و جریان صفرا از کبد به روده کوچک می‌باشد. اسکن هیدا شامل تزریق ماده رادیواکتیو به بدن است که به سلول‌های زرداب‌ساز پیوند می‌خورد تا هنگام جابه‌جایی همراه با صفرا هر گونه انسداد را آشکار کند.
شیوه درمانی برای کله‌سیستیت معمولا شامل بستری در بیمارستان برای ایجاد ثبات در التهاب کیسه صفرا و جراحی احتمالی می‌شود.
بستری در بیمارستان
پزشک سعی خواهد کرد میزان التهاب در کیسه صفرا را مهار کند. شیوه‌های درمای عبارتند از:
- روزه. در ابتدا شاید اجازه داده نشود چیزی بخورید یا بنوشید تا استرس از کیسه صفرای ملتهب برطرف شود. البته مایعاتی از طریق ورید بازو دریافت خواهید کرد تا کم‌آبی بدن پیشگیری شود.
- آنتی‌بیوتیک‌ها. اگر کیسه صفرا آلوده شده باشد، پزشک شاید مصرف آنتی‌بیوتیک را توصیه کند.
- داروهای ضددرد. مصرف این داروها به مدیریت درد تا زمان فروکش التهاب در کیسه صفرا کمک خواهد کرد.
علائم بیماری به احتمال زیاد ظرف دو روز فروکش خواهد کرد.
جراحی برای برداشتن کیسه صفرا
کله‌سیستیت مرتب عود می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا در نهایت به عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا نیاز پیدا خواهند کرد (کوله سیستکتومی). زمان‌بندی عمل جراحی، به شدتِ علائم و خطر کلی ناشی از مشکلات در طول و بعد از عمل جراحی بستگی خواهد داشت. اگر در معرض خطر جراحی کمی قرار داشته باشید، شاید عمل جراحی در مدت بستری انجام شود.
کله سیستکتومی اغلب با استفاده از دوربین فیلمبرداری کوچک در انتهای لوله‌ای انعطاف‌پذیر انجام می‌شود. این شیوه به جراح اجازه می‌دهد بخش درونی شکم فرد را ببینید و برای حذف کیسه صفرا از ابزارهای جراحی خاص استفاده کند (کوله‌سیستکتومی لاپاروسکوپی). ابزارها و دوربین از میان چهار برش روی شکم به داخل فرستاده می‌شوند. عمل جراحی باز که در آن برش طولانی روی شکم ایجاد می‌شود به‌ندرت مورد نیاز است.
روشی غیرتهاجمی‌تر برای حذف کیسه‌های صفرا که اکنون در دست مطالعه است، جراحی آندوسکوپی درون مجرایی روزنه طبیعی[۲] نام دارد. هدف در این شیوه کاهش زخم و ناراحتی است.
هنگامی که کیسه صفرا برداشته می‌شود، زرداب به جای اینکه در کیسه صفرا ذخیره شود مستقیم از کبد به روده کوچک جریان می‌یابد،. برای زندگی عادی به وجود کیسه صفرا در بدن نیاز ندارید.
پیشگیری
با انجام اقدام‌های زیر می‌توان خطر ابتلا به کله‌سیستیت را کاهش داد:
- به‌آرامی وزن کم کنید. کاهش وزن سریع می‌تواند خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش دهد. اگر به کاهش وزن نیاز دارید، برای ۰٫۵ تا ۱ کیلوگرم در هفته برنامه‌ریزی کنید.
- وزن‌تان را در حدی سالم نگه دارید. اضافه‌وزن باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا می‌شود. برای رسیدن به وزنی سالم، مصرف کالری را کاهش و فعالیت بدنی را افزایش دهید. وزن‌تان را با ادامه برنامه غذایی و تمرین ورزشی مناسب در حد سالم نگه دارید.
- رژیم غذایی سالم انتخاب کنید. رژیم غذایی با درصد بالای چربی و فیبر کم، خطر سنگ صفرا را افزایش می‌دهد. رژیم غذایی مورد انتخاب شما باید سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار باشد.
[۱] Hepatobiliary Iminodiacetic Acid (HIDA)
[۲] Natural Orifice Transluminal Endoscopic Surgery (NOTES)
